Historia

10 listopada

Ostatnia aktualizacja: 10.11.2011 00:00
Zmarł Leonid Breżniew.
Audio
  • Breżniew w Warszawie
  • Dyskusja nad tezami artykułów prof. Zbigniewa Brzezińskiego (z 1973 roku) i Wiktora Zorzy (ze stycznia 1975 roku) dotyczących mechanizmów władzy ZSRR na przykładzie sukcesji po Leonidzie Breżniewie - generalnym sekretarzu KC KPZR) - prowadzona przez Jana Nowaka - dyrektora Rozgłośni Polskiej RWE. Udział biorą: Borys Lewickij; Leopold Łabędź; Micha
  • Dyskusja na temat tez artykułów dotyczących mechanizmów władzy w ZSRR na przykładzie sukcesji po Leonidzie Breżniewie - generalnym sekretarzu KC KPZR (dokończenie).
Władysław Gomułka i Leonid Breżniew w NRD
Władysław Gomułka i Leonid Breżniew w NRDFoto: fot. wikipedia/Fredy.00/CC

1982 - W Moskwie zmarł sekretarz generalny KC KPZR Leonid Breżniew. Kierował KPZR w latach 1964 - 1982. Za jego rządów miały miejsce m.in. eskalacja zimnej wojny, interwencja Układu Warszawskiego w Czechosłowacji i sowiecka inwazja na Afganistan. 

Pozostałe wydarzenia:

1003 - Zginęli pod Międzyrzeczem, Bracia Polscy Męczennicy, benedyktyni eremici: Benedykt, Jan, Izaak, Mateusz, Krystyn, Święci Kościoła katolickiego.

1444 - Armia węgierska dowodzona przez Władysława III, króla Węgier i Rzeczpospolitej Obojga Narodów oraz węgierskiego wodza Janosa Hunyadiego poniosła klęskę w walce pod Warną z tureckimi wojskami sułtana Murada II. W bitwie zginął król Władysław III, nazwany Warneńczykiem.

1483 - Urodził się Marcin Luter, niemiecki teolog i reformator religijny. Autor 95 tez potępiających praktykę sprzedaży odpustów przez Kościół, które to przybił na drzwiach kościoła w Wittenberdze w październiku 1517 roku. Autor wielu prac teologicznych, polemicznych, kazań i pieśni, ale przede wszystkim "Dużego katechizmu" i przekładu "Biblii" na język niemiecki. Zmarł 18 lutego 1546 roku.

1493 - Urodził się Paracelsus, właściwie Theophrastus Bombastus von Hohenheim, szwajcarski lekarz, chemik i filozof, zaliczany do prekursorów nowożytnej medycyny. Wprowadził do lecznictwa wiele nowych lekarstw, między innymi: opium, rtęć, sole metali. Zaproponował nazwę alkohol. Zmarł 24 września 1541 roku.

1639 - Zmarł Grzegorz Knapski, jezuita, filolog, leksykograf, dramatopisarz, nauczyciel kolegiów jezuickich, autor sztuk "Philopater", "Felicitas" i "Eutropius", znany przede wszystkim jako autor słownika polsko-łacińsko-greckiego oraz trzech tomów "Przysłów polskich".

1673 - We Lwowie zmarł Michał Korybut Wiśniowiecki, król Polski i wielki książę Litwy w latach 1669 -1673. Syn wojewody ruskiego, księcia Jeremiego Wiśniowieckiego i Gryzeldy Zamoyskiej. Mąż Eleonory Habsburg, córki Ferdynanda III Habsburga. Został wybrany na króla na sejmie elekcyjnym 19 czerwca 1669 roku. Urodził się 31 lipca 1640 roku.

1673 - Początek bitwy wojsk polskich, dowodzonych przez hetmana Jana Sobieskiego pod Chocimiem z armią turecką pod dowództwem Husejna Paszy. Bitwa zakończyła się 11 listopada zwycięstwem Polaków.

1697 - Urodził się William Hogarth, malarz angielski. Tworzył obrazy o tematyce rodzajowej i portrety, podejmował tematykę religijną i historyczną, zajmował się też teorią sztuki. Zmarł w 1764 roku.

1759 - Urodził się Friedrich von Schiller, niemiecki poeta, filozof, historyk, teoretyk teatru i dramaturg. Najwybitniejszy obok Johanna Wolfganga Goethego przedstawiciel niemieckiej klasyki zwanej "klasyką weimarską". Autor dramatów: "Zbójcy", "Intryga i miłość", "Maria Stuart", "Dziewica Orleańska", "Wilhelm Tell", oraz rozprawy historycznej "Historia wojny trzydziestoletniej". Autor poematu "Oda do radości", do którego Beethoven skomponował muzykę, obecnie jest to hymn Unii Europejskiej. Zmarł 9 maja 1805 roku.

1865 - Urodził się Władysław Umiński, pisarz, autor książek dla dzieci i młodzieży, publicysta i popularyzator nauki. Obok Antoniego Langego i Jerzego Żuławskiego prekursor fantastyki naukowej w literaturze polskiej. Autor powieści: "Zwycięzcy oceanu", "Balonem do bieguna", "Podróż bez pieniędzy", "Na falach Atlantyku", "W głębinach oceanu", "Czarodziejski okręt". Zmarł 31 grudnia 1954 roku.

1884 - Urodziła się Zofia Nałkowska, pisarka i działaczka społeczno-kulturalna, autorka powieści oraz pamiętników. Stworzyła prozę psychologiczno-społecznej, w której obserwację środowiskową łączyła z analizą ludzkich charakterów, z refleksją moralną i społeczną. Autorka powieści: "Granica", "Romans Teresy Hennert", "Niedobra miłość", "Dom nad łąkami", dramatów "Dom kobiet", "Dzień jego powrotu", oraz opowiadań. Współorganizatorka Związku Zawodowego Literatów Polskich, członkini PEN-Clubu. Z jej doświadczeń w pracach Komisji Badań Zbrodni Hitlerowskich w Polsce powstały "Medaliony" - dokumentacja zbrodni hitlerowskich. Zmarła 17 grudnia 1954 roku.

1887 - Urodził się Stanisław Jarocki, scenograf. Debiutował w 1915 roku. Współpracował ze scenami we Lwowie, Odessie, Charkowie, Warszawie, Poznaniu i Łodzi między innymmi z Leonem Schillerem. Po wojnie był związany z teatrami dramatycznymi i muzycznymi. (zm. 08.10.1966).

1887 - Urodził się Arnold Zweig, niemiecki pisarz. Światowy rozgłos przyniósł mu 6-tomowy cykl powieściowy "Wielka wojna białych ludzi". Znane też są jego powieści z czasów III Rzeszy, jak "Topór z Wandsbeck" i "Marzenia są drogie", oraz liczne opowiadania. Zmarł  26 grudnia 1968 roku.  

1888 - Urodził się Andriej Tupolew, radziecki generał, konstruktor lotniczy, współorganizator utworzonego w 1918 roku Centralnego Instytutu Aerohydrodynamicznego, w którym powstało ponad 100 typów samolotów cywilnych i wojskowych, między innymi bombowiec Tu-2 używany w czasie II wojny światowej i pierwszy radziecki pasażerski samolot odrzutowy Tu-104. Zmarł 23 grudnia 1972 roku.

1891 - Zmarł Artur Rimbaud, wybitny poeta francuski. Wszystkie dzieła, między innymi zbiory poetyckie "Sezon w piekle" i "Iluminacje", stworzył przed 21 rokiem życia. Później porzucił twórczość literacką i zajął się handlem w Afryce i na Cyprze. Urodził się 20 października 1854 roku. 120. rocznica

1898 - Urodził się Tadeusz Kudliński, prozaik, teatrolog, współpracownik "Tygodnika Powszechnego". W latach 1962 -1971 był więziony za działalność polityczną. Napisał powieści: "Farbowane lisy", "Rumieńce wolności", "Z tarczą czy na tarczy", szkice "Rodowód polskiego teatru". Zmarł 8 października 1990 roku.

1901 - Urodził się Alfons Karny, rzeźbiarz, zajmował się głównie rzeźbą portretową, stworzył między innymi 150 rzeźb wybitnych postaci polskich jak: Mikołaj Kopernik, Adam Mickiewicz, Józef Piłsudski, od 1993 roku prace artysty eksponowane są w Muzeum Rzeźby Alfonsa Karnego w Białymstoku. Zmarł 14 sierpnia 1989 roku. 110. rocznica

1909 - Urodził się Paweł Jasienica, właściwie Leon Lech Beynar, pisarz, i publicysta, autor esejów poświęconych historii Polski: "Polska Piastów", "Polska Jagiellonów", "Rzeczpospolita Obojga Narodów". Od 1959 roku jeden z wiceprezesów Związku Literatów Polskich, był działaczem i ostatnim prezesem Klubu Krzywego Koła. W 1964 był jednym z 34 intelektualistów, którzy podpisali protest w związku z zaostrzeniem cenzury prasowej. W latach 60. był prześladowany za sprzeciwianie się cenzurze i aktywną działalność w opozycji. W 1968 roku poparł protest młodzieży akademickiej, za co został objęty zakazem publikacji prac w latach 1968 -1970, usunięto go ze Związku Literatów Polskich. Zmarł 19 sierpnia 1970 roku.

1911 - Urodził się Karol Dejna, językoznawca, polonista i slawista, profesor Uniwersytetu Łódzkiego, członek Komitetu Językoznawstwa PAN, autor ponad 100 prac naukowych, w tym: "Dialekty polskie", "Atlas polskich innowacje dialektycznych", "Z zagadnień ewolucji oraz interferencji językowej". (zm. 15.04.2004) 100. rocznica

1917 - Urodził się Edmund Fetting, aktor, muzyk, odtwórca ról w sztukach teatralnych, jak - "Zbrodnia i kara", "Zabawa jak nigdy". Grał też w filmach: "Zazdrość i medycyna", "Jak daleko stąd, jak blisko", "W pustyni i w puszczy", "Sprawa Gorgonowej", i w serialach: "Stawka większa niż życie", "Czarne chmury", "Hrabina Cosel". Był wykonawcą tytułowej piosenki serialu "Czterej pancerni i pies" oraz ballady w filmie "Prawo i pięść". W latach 60. prowadził "Radiowe Studio Piosenki". Zmarł 30 stycznia 2001 roku.    

1918 - Józef Piłsudski wrócił do Warszawy z więzienia w Magdeburgu, gdzie trafił aresztowany przez Niemców 22 lipca 1917 roku. Po powrocie do Warszawy przejął z rąk Rady Regencyjnej władzę w Polsce jako naczelny wódz armii polskiej i Tymczasowy Naczelnik Państwa.

1918 - Urodził się Ernst Fischer, niemiecki chemik, profesor Uniwersytetu w Monachium. W 1973 roku otrzymał nagrodę Nobla w dziedzinie chemii za prace dotyczące chemii związków metaloorganicznych. Zmarł 23 lipca 2007 roku.

1919 - W Teatrze Wielkim w Poznaniu rozpoczął się pierwszy w Polsce strajk aktorski na tle płacowym.

1919 - Urodził się Michaił Kałasznikow, radziecki wojskowy, konstruktor broni strzeleckiej. Pierwszą jego udaną konstrukcją, a zarazem największym sukcesem, był karabin automatyczny AK-47, wprowadzony do uzbrojenia w 1947 roku. Broń ta stała się wkrótce standardową indywidualną bronią strzelecką w Armii Czerwonej i w armaich państw Układu Warszawskiego oraz innych państw, głównie afrykańskich i azjatyckich, stając się najszerzej rozpowszechnionym karabinkiem automatycznym na świecie.

1921 - Urodził się Władysław Kandefer, rzeźbiarz i malarz, uprawia wiele rodzajów sztuk plastycznych, począwszy od rzeźbiarstwa, a skończywszy na malarstwie, preferuje sztukę realistyczną. 90. rocznica

1923 - Podpisanie w Warszawie traktatu handlowego i nawigacyjnego między Polską i Finlandią.

1925 - Urodził się Richard Burton, angielski aktor, gwiazdor kina amerykańskiego. Zagrał w filmach "Miłość i gniew", "Kleopatra" oraz "Anna tysiąca dni". Odtwórca ról w dramatach Williama Szekspira. Zmarł 5 sierpnia 1984 roku.

1928 - Urodził się Ennio Morricone, włoski kompozytor muzyki filmowej. Napisał muzykę do ponad 400 filmów, w tym 30 westernów: "Los utracony", "Ośmiornica", "Czwarty król", "Lolita", "Dawno temu w Ameryce", "Strach nad miastem". Otrzymał pięć nominacji do Oscara, między innymi za muzykę do filmów "Misja" i "Nietykalni". W 2007 roku otrzymał honorowego Oscara za całokształt twórczości.

1930 - Urodził się Jerzy Rosołowski, dziennikarz, lektor i spiker radiowy i telewizyjny, od 1954 roku nieprzerwanie związany z Polskim Radiem, głosu użyczał również Polskiej Kronice Filmowej. Zmarł 20 grudnia 2001 roku.

1938 - Zmarł Mustafa Kemal Atatürk, właściwie Mustafa Kemal Pasza, turecki generał i mąż stanu, pierwszy prezydent Republiki Turcji. Sprawował rządy autorytarne, dążąc do europeizacji kraju. W 1923 roku po obaleniu sułtanatu został wybrany na pierwszego prezydenta Turcji, którym pozostał do śmierci. Zniósł kalifat i wielożeństwo, wprowadził kalendarz gregoriański i alfabet łaciński, nadał kobietom prawa wyborcze. W 1934 roku parlament nadał mu przydomek "Ojca Turków". Urodził się 19 maja 1881 roku. 

1938 - Podczas posiedzenia Rady Miejskiej w Warszawie prezydent Stefan Starzyński poinformował radnych o kupnie przez miasto Lasu Kabackiego.

1939 - Zginął śmiercią samobójczą, Samuel Adalberg, historyk, folklorysta i wydawca tekstów staropolskich żydowskiego pochodzenia. Zasłynął jako twórca zbioru paremiograficznego "Księgi przysłów, przypowieści i wyrażeń przysłowiowych polskich", która ukazywała się w latach 1889 -1894, wznowionej w postaci "Nowej księgi przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich" pod redakcją Juliana Krzyżanowskiego w latach 70. XX wieku. (ur. 1868)

1942 - Urodził się Robert Engle, amerykański ekonomista, twórca modeli umożliwiających prognozowanie zmian stóp procentowych, kursów walut i innych instrumentów finansowych. W 2003 roku otrzymał nagrodę Nobla w dziedzinie ekonomii.   

1944 - Urodził się Tim Rice, poeta angielski, twórca tekstów piosenek i musicali, jak: "Jesus Christ Superstar", "Evita", "Chess", "Aida". Współpracował z Andrew Lloyd Weberem, Freddym Merkurym i Eltonem Johnem. Jest autorem słów piosenek do filmu Walta Disneya "Król Lew".

1945 - Utworzono Centralny Urząd Planowania przy Komitecie Ekonomicznym Rady Ministrów. W 1949 roku przekształcony w Państwową Komisję Planowania Gospodarczego, w 1956 roku utworzono Komisję Planowania przy Radzie Ministrów.

1945 - W Poznaniu pod kierownictwem Jerzego Kurczewskiego odbył się inauguracyjny koncert chłopięcego chóru harcerskiego "Miniaturka", który w 1959 roku przyjął nazwę "Polskie Słowiki".

1945 - Urodził się Lew Rywin, producent filmowy między innymi obrazów:  "Pornografia", "Wiedźmin", "Pianista", Tato", "Złoto dezerterów, "Jakub kłamca". Założyciel i właściciel studia produkcyjnego Heritage Film, były prezes zarządu Telewizji Canal+. Główny bohater najsłynniejszej afery polityczno-medialnej III RP, nazwanej od jego nazwiska "aferą Rywina".

1947 - Rozpoczęła działalność Filharmonia Poznańska, powołana z inicjatywy kompozytora i dyrygenta Tadeusza Szeligowskiego. Inauguracyjny koncert poprowadził Stanisław Wisłocki. 

1950 - Urodził się Jack Scalia, amerykański aktor i producent telewizyjny, grał między innymi w filmach: "Miasto strachu", "Szarada śmierci", "Taylor", "Strefa Zero", Żony Hollywood", "Zamach stanu", "Decydująca gra".

1955 - Urodził się Roland Emmerich, niemiecki producent, scenarzysta i reżyser,  twórca filmów: "Uniwersalny żołnierz", "Dzień Niepodległości", "Godzilla", "Gwiezdne wrota", "Księżyc 44".

1958 - Urodził się Stephen Herek, amerykański reżyser, twórca filmów: "Trzej muszkieterowie", "101 Dalmatyńczyków", "Symfonia życia", "Gwiazda rocka".

1960 - Na Sorbonie zainaugurowała działalność Katedra Literatury Polskiej.

1963 - W Wojskowej Akademii Technicznej w Warszawie uruchomiono pierwszy w Polsce laser rubinowy.

1969 - Zmarł Tadeusz Peiper, poeta awangardowy, powieściopisarz i eseista, tłumacz. W wierszach wydanych między innymi w tomach "A", "Żywe linie" i "Raz", zastosował nowy rodzaj języka poetyckiego, wolnego od rygorów formalnych, opartego na zaskakujących metaforach. Pisał też powieści autobiograficzne - "Ma lat 22" i "Krzysztof Kolumb odkrywca". (ur. 03.05.1891)

1969 - Pierwsza emisja amerykańskiego programu edukacyjnego dla dzieci - "Ulica Sezamkowa", z którego pochodzą słynne muppety. Do dziś program doczekał się ponad 20 wersji językowych, w tym polskiej.

1970 - Rosjanie wystrzelili satelitę Łuna 17. Na jej pokładzie znajdował się pierwszy robot księżycowy "Łunochod".

1980 - Sąd Najwyższy PRL zarejestrował Niezależny Samorządny Związek Zawodowy "Solidarność". W statucie związku nie umieszczono postulowanej przez władze klauzuli o przewodniej roli PZPR w państwie i strzeżeniu sojuszu ze Związkiem Radzieckim. Przedstawiciele "Solidarności" zgodzili się, aby jako aneks do statutu dołączono postanowienia konwencji numer 87 i 98 Międzynarodowej Organizacji Pracy, dotyczące wolności tworzenia związków zawodowych. Na czele "Solidarności" stanął Lech Wałęsa.

1983 - Zmarł Jalu Kurek, poeta, prozaik, tłumacz literatury włoskiej. Autor powieści: "Grypa szaleje w Naprawie", "Janosik", "Bestia", szkiców " Księga Tatr", "Godzina X. Rzecz o umieraniu", wspomnień "Mój Kraków". Urodził się 27 lutego 1904 roku.

1984 - Zgromadzenie Ogólne NZ uchwaliło deklarację o prawie narodów do pokoju.

1994 - Zmarła Ija Lazari-Pawłowska, filozof, etyk, profesor Uniwersytetu Łódzkiego. Opowiadała się za traktowaniem norm moralnych jako obowiązujących niezależnie od sytuacji, autorka prac z matematyki i etyki współczesnej - "Etyka Gandhiego". Kilka rozpraw poświęciła wybitnym etykom polskim - Marii Ossowskiej, Tadeuszowi Kotarbińskiemu i Leonowi Petrażyckiemu. (ur. 08.05.1921)

1997 - Prezydenci Rosji i Chin podpisali w Pekinie deklarację o wspólnej granicy rosyjsko-chińskiej.

1998 - Polska rozpoczęła negocjacje z Unią Europejską w sprawie wejścia do tej organizacji. Rozmowy zakończone zostały przyjęciem Polski w poczet członków UE 1 maja 2004 roku.

1999 - Zmarł Robert Kramer, amerykański aktor, scenarzysta, twórca filmów dokumentalnych -  "Przeciw zapomnieniu", "Diesel". Urodził się 22 czerwca 1939 roku.

2001 - Zmarł Ken Kesey, amerykański pisarz, jeden z przedstawicieli kontrkultury 20. wieku, w latach 50. związany z beatnikami, a w latach 60. - z hippisami. Autor głośnej powieści "Lot nad kukułczym gniazdem", a także "Skrzynka demona", "The Further Inquiry" oraz "Pieśń żeglarzy" z 1992 roku. Urodził się 17 września 1935 roku. 10. rocznica

2006 - Zmarł Jack Palance, amerykański aktor pochodzenia ukraińskiego, znany głównie z ról czarnych charakterów: "Panika na ulicach", "Sudden Fear", "Jeździec znikąd". W 1991 roku otrzymał Oscara za drugoplanowa rolę w komedii "Złoto dla naiwnych". Urodził się 18 lutego 1919 roku. 5. rocznica

2007 - Zmarł Norman Mailer, amerykański pisarz, eseista, dziennikarz, dwukrotny laureat nagrody Pulitzera. Podejmował aktualne tematy, poddając krytyce współczesne amerykańskie społeczeństwo i jego obyczajowości. Autor powieści: "Nadzy i martwi", "Pieśń kata" "Starożytne wieczory", "Opowieść Oswalda", "Ewangelia według syna". Urodził się 31 stycznia 1923 roku.