Historia

19 listopada

Ostatnia aktualizacja: 19.11.2011 00:00
Otwarcie Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego.

1816 - Car Aleksander I otworzył Królewski Uniwersytet Warszawski zwany początkowo Szkołą Główną; tworzyło go 5 wydziałów: prawa i administracji, lekarski, filozoficzny, teologiczny, nauk i sztuk pięknych; pomyślny rozwój uczelni przerwało powstanie listopadowe, kiedy to w ramach represji uczelnię zamknięto. 195. rocznica

Pozostałe wydarzenia:

1523 - Giuliano de Medici został wybrany na papieża (Klemens VII).  

1557 - Zmarła królowa Bona, żona Zygmunta Starego, córka księcia Mediolanu i Izabeli Aragońskiej. W Ujazdowie zbudowała drewniany dwór ze słynnym włoskim ogrodem, zasłynęła jako świetna administratorka. Stanowiła silną indywidualność,  jej postać wywołała wiele sprzecznych sądów potomnych i współczesnych. Według panującej opinii, królowa Bona została otruta. (ur. 2.02.1494)

1665 - Zmarł Nicolas Poussin, francuski malarz, tworzył obrazy o tematyce mitologicznej między innymi "Bachanalie", "Królestwo Flory", pejzaże "Pejzaż z pogrzebem Fokiona",
"Cztery pory roku".  

1673 - Zmarł Michał Korybut Wiśniowiecki, król Polski od 1669 roku. W historii zapisał się jako władca mierny i nieudolny. W okresie jego rządów w Polsce ścierały się ze sobą dwie opcje polityczne, prohabsburska i profrancuska. Niebezpieczeństwo walk wewnętrznych odsunął najazd turecki, zakończony niekorzystnym dla Polski pokojem w Buczaczu i utratą Kamieńca Podolskiego.

1711 - Urodził się Michaił Łomonosow, rosyjski przyrodnik, filozof, poeta. Niezależnie od Lavoisiera sformułował prawo zachowania masy w reakcjach chemicznych. Skonstruował refraktometr i fotometr. Był reformatorem języka literackiego, autorem "Rosijskaja grammatika".  (zm. 15.04.1765). 300. rocznica

1765 - Zainaugurowano działalność pierwszej w Warszawie publicznej szkoły teatralnej. Pierwszym jej dyrektorem został Wojciech Bogusławski.

1770 - Urodził się Iwan Kruzensztern, rosyjski żeglarz, admirał, w latach 1803 - 1806 kierował pierwszą rosyjską wyprawą dookoła świata przeprowadzając badania oceanograficzne i etnograficzne. (zm. 24.08.1846)     

1770 - Urodził się Bertel Thorvaldsen, duński rzeźbiarz, jeden z głównych przedstawicieli klasycyzmu; wykonywał rzeźby religijne, popiersia, portretowe, medaliony, pomniki i grobowce; autor m.in. pomników Mikołaja Kopernika i Józefa Poniatowskiego w Warszawie; w 1846 r. otwarto w Kopenhadze Muzeum Thorvaldsena, w którym zgromadzono oryginały lub kopie wszystkich jego dzieł. (zm. 24.03.1844)     

1828 - Zmarł Franciszek Schubert, austriacki kompozytor, prekursor romantyzmu w muzyce. Katalog jego dzieł obejmuje 900 pozycji, są to symfonie, utwory fortepianowe, muzyka kameralna, muzyka kościelna a przede wszystkim pieśni m.in. "Król olch", "Piękna młynarka", "Podróż zimowa".

1839 - Urodził się Emil Škoda, czeski inżynier i przemysłowiec. W latach 60. XIX wieku przejął fabrykę maszyn w Pilznie, w której rozpoczął produkcję broni. W 1899 roku fabryka przekształciła się w Zakłady Skoda - najbardziej znane z produkcji broni w I i II wojnie światowej. (zm. 08.08.1900)

1851 - Urodził się Wacław Nałkowski, geograf, pedagog, publicysta społeczny i literacki, autor podręczników do geografii: "Zarys geografii powszechnej", "Historia ogólna nauki o ziemi", "Wielki atlas geograficzny", oraz rozważań na tematy społeczne: "Szkice społeczne i literackie". (zm. 29.01.1911).    

1885 - Urodził się Kazimierz Sosnkowski, generał, działacz niepodległościowy, po śmierci Władysława Sikorskiego Naczelny Wódz Wojska Polskiego. Przemierzył szlak bojowy I Brygady Legionów, był więziony w Magdeburgu razem z Józefem Piłsudskim. W międzywojennej Polsce - minister spraw wojskowych, w kampanii wrześniowej kierował połączonymi armiami "Karpaty" i "Kraków". Za krytykę aliantów został zdymisjonowany w 1944 na żądanie Churchilla. (zm. 11.10.1969)    

1901 - Urodził się Ksawery Piwocki, historyk sztuki, etnolog, konserwator zabytków, dyrektor Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie. (zm. 1974) 110. rocznica

1901 - Urodził się Juliusz Brill, lekarz weterynarii, mikrobiolog, przewodniczący Polskiego Towarzystwa Mikrobiologów, członek PAN. (zm. 1974) 110. rocznica

1909 - Urodziła się Wanda Modlibowska, polska lotniczka sportowa i szybowniczka, pilot eskadry sztabowej we wrześniu 1939 roku, pierwsza emisariuszka Rządu RP w 1940 roku wysłana do okupowanej Polski, żołnierz AK, uczestniczka powstania warszawskiego. Była pionierką lotnictwa sportowego i szybownictwa. W 1937 roku ustanowiła światowy rekord kobiecy długotrwałości lotu szybowcowego z wynikiem 24 godzin 14 sekund. (zm. 01.07.2001)  

1920 - Urodził się. Janusz Kłosiński, aktor, reżyser teatralny, zagrał m.in. w filmach: "40-latek", "Nie ma mocnych", "Nicponie", "Samotność we dwoje", "Lalka", "Wilcze echa", "Ballada o Januszku", "Kamienne tablice"; od 1961 r. kreuje nieprzerwanie postać Józefa Jabłońskiego w powieści radiowej "W Jezioranach" emitowanej w Programie 1 Polskiego Radia.    

1942 - Wojska radzieckie rozpoczęły ofensywę pod Stalingradem okrążając niemiecką 6 Armię gen. Friedrich von Paulusa.

1942 - Bruno Schulz został zastrzelony przez Gestapo. Był pisarzem, grafikiem, autorem "Sklepów cynamonowych" i "Sanatorium pod klepsydrą". (ur. 12.07.1892)

1944 - Urodziła się Krystyna Giżowska, piosenkarka. Karierę zaczęła w latach 70. występując w zespołach wojskowych jako solistka. Samodzielną drogę na estradzie rozpoczęła w 1976 roku na Międzynarodowym Festiwalu Piosenki w Soczi. Do najpupularniejszych piosenek Giżowskiej należą "Złote obrączki", "Przeżyłam z tobą tyle lat" oraz "Nie było ciebie tyle lat".  

1949 - Otwarcie odbudowanego po wojnie Teatru Narodowego w Warszawie.

1954 - Zmarł Fernand Henri Berr, francuski historyk i filozof, rzecznik syntetycznego ujmowania całości procesu historycznego.  

1959 - Zmarł Edward Chace Tolman, amerykański psycholog, profesor uniwersytetu kalifornijskiego, przedstawiciel neobehawioryzmu. Prowadził badania zachowań celowych. Stworzył teorię, według której celowe zachowanie jednostki determinują tzw. zmienne niezależne (np. dziedziczność, stan fizjologiczny, uprzednie ćwiczenia) i zmienne interwencyjne (np. zdolności, cele). Zajmował się również badaniem zachowania zwierząt i teorią uczenia się.  

1961 - Urodziła się Meg Ryan, amerykańska aktorka. Grała m.in. w filmach: "Bezsenność w Seatlle", "Masz  wiadomość", "Dowód życia", "Kiedy Harry poznał Sally", "Miasto aniołów". 50. rocznica  

1965 - W 200. rocznicę powstania Teatru Narodowego w Warszawie wystawieniem opery "Straszny Dwór" Stanisława Moniuszki zainaugurowano działalność Teatru Wielkiego, odbudowanego ze zniszczeń wojennych pod kierunkiem Arnolda Szyfmanna.       

1969 - W swym oficjalnym 909. meczu piłkarskim słynny brazylijski zawodnik Pele strzelił bramkę numer 1000.

1974 - Zmarł George Brunies, amerykański puzonista, pionier stylu dixieland, jeden z założycieli "New Orleans Rhythm Kings" w latach 20. XX wieku.

1977 - Zmarł Władysław Hańcza, aktor teatralny i filmowy, grał między innymi Borynę w filmowej adaptacji "Chłopów" Reymonta oraz Kargula w komedii "Sami swoi". (ur. 18.05.1905)

1990 - Państwa NATO i byłego Układu Warszawskiego podpisały w Paryżu układ o redukcji konwencjonalnych sił zbrojnych w Europie. Negocjacje rozpoczęto 19.03.1989 roku w Wiedniu.  

1993 - Podpisanie aktu notarialnego o utworzeniu przedsiębiorstwa Telewizja Polska S.A. Rozpoczęło działalność 01.01.1994 roku.

1994 - Zmarł Michael Somes, brytyjski tancerz. Wystąpił między innymi w balecie "Romeo i Julia".  

1996 - Zainaugurowano działalność sceny dramatycznej Teatru Narodowego odbudowanego ze zniszczeń po pożarze w 1985 roku.

1999 - W Stambule przedstawiciele 30 państw Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE) podpisali układ o redukcji sił konwencjonalnych w Europie (CFE).

2005 - Zmarł Zbigniew Florczak, eseista, prozaika, tłumacz i krytyk literacki. Publikował w prasie emigracyjnej i krajowej m.in. w "Orle Białym", londyńskich "Wiadomościach", "Po prostu", "Rzeczpospolitej". W latach 1968-1989 współpracował z paryską "Kulturą".

2010 - Zmarł Piotr Hertel, kompozytor muzyki filmowej i teatralnej, jeden ze współzałożycieli Studenckiego Teatru Satyryków "Pstrąg", w którym działał jako kompozytor, pianista i reżyser; współpracował z teatrami w Łodzi, Warszawie, Katowicach, Szczecinie oraz z teatrem telewizyjnym; skomponował muzykę do filmów: "Rzeka kłamstwa", "Szczur", "Nowy Jork czwarta rano", "Akcja pod Arsenałem" oraz do filmów dla dzieci: "Miś Uszatek", ""Plastusiowy pamiętnik", "Pogrzeb lwa", "Trzy misie", "Przygody Gapiszona".