Historia

1 kwietnia

Ostatnia aktualizacja: 01.04.2011 00:00
Dzieci wrzesińskie przeciwstawiły się germanizacji programu nauczania.

1455 - Zmarł Zbigniew Oleśnicki, biskup krakowski, od 1449 roku kardynał (pierwszy kardynał narodowości polskiej), polityk i mąż stanu, uczestnik bitwy pod Grunwaldem. Był doradcą królów Władysława Jagiełły i Władysława Warneńczyka. Dążył do wzmocnienia pozycji Polski na arenie międzynarodowej. Fundował liczne kościoły i klasztory. Dbał o rozwój kultury i oświaty pomagając krakowskim studentom i polecając swojemu sekretarzowi - Janowi Długoszowi spisanie dziejów Polski.
1548 - Zmarł Zygmunt I Stary, król polski i wielki książę litewski. Podczas swoich rządów zawarł sojusz z Habsburgami, przeprowadził sekularyzację Zakonu Krzyżackiego, przyjął hołd Albrechta Hohenzollerna, a także wcielił Mazowsze do Korony. (ur. 1.01.1467)
1578 - Urodził się William Harvey, angielski anatom i fizjolog, którego prace radykalnie zmieniły ówczesne pojęcie o krążeniu krwi w organizmie człowieka i innych kręgowców. (zm. 1657)
1656 - Król Jan Kazimierz złożył tak zwane "śluby lwowskie", w których uznał Matkę Boską "za patronkę moją i za Królową państw moich". Ponadto przyrzekł użyć wszelkich środków i postarać się, by lud w Królestwie "od wszelkich obciążeń i niesprawiedliwości uwolnić".
1683 - Cesarz rzymsko-niemiecki Leopold I zawarł z polskim królem Janem III Sobieskim przymierze skierowane przeciwko Turcji
1750 - Urodził się Hugo Kołłątaj ksiądz, filozof, pisarz, jeden z głównych ideologów polskiego Oświecenia. Był działaczem Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych i Komisji Edukacji Narodowej, współautorem Konstytucji 3 Maja 1791 roku, autorem licznych prac publicystycznych: "Prawo polityczne narodu polskiego", "O ustanowieniu i upadku Konstytucji 3 Maja", "Naukowe podstawy polityki". (zm. 28.02.1812)
1768 - W Warszawie otwarto na użytek publiczny Ogród Krasińskich.
1784 - W Krakowie odbył się pierwszy w Polsce publiczny pokaz lotu balonu. Konstruktorami byli Jan Jaśkiewicz i Jan Śniadecki.
1815 - Urodził się Otto Eduard Leopold von Bismarck, premier Prus, pierwszy kanclerz zjednoczonego cesarstwa niemieckiego, ze względu na politykę opartą na potędze militarnej zwany „Żelaznym Kanclerzem”. Przyczynił się do zjednoczenia Niemiec. W polityce wewnętrznej był zwolennikiem ewolucyjnego konserwatyzmu. (zm. 30.07.1898)
1849 - W USA opatentowano agrafkę, wynalazku dokonał nowojorski mechanik Walter Hunt. Niezależnie od tego, w tym samym roku inny wynalazca opatentował ją w Wielkiej Brytanii.
1854 - Urodził się Teodor Dunin, lekarz internista, pierwszy prezes Stowarzyszenia Lekarzy Polskich. (zm.16.03.1909)
1865 - Urodził się Richard Zsigmondy, austriacki chemik, profesor uniwersytetu w Getyndze. Prowadził badania w dziedzinie chemii koloidów - skonstruował ultramikroskop umożliwiający obserwację cząsteczek koloidalnych, opracowywał dializatory, badał ruchy Browna cząsteczek koloidalnych oraz żeli i koloidów ochronnych. W 1925 roku otrzymał nagrodę Nobla za wykazanie heterogenicznej natury koloidów. (zm. 23.09.1929)
1875 - Urodził się Edgar Wallace, angielski pisarz. Pozostawił po sobie blisko 170 powieści, 17 sztuk teatralnych i wiele scenariuszy filmowych. Do najbardziej znanych należą powieści: „Zemsta sprawiedliwych”, „Ludzie znad rzeki”, „Porucznik Bones” i opowiadania sensacyjno-kryminalne: "Rada sprawiedliwych", "Czerwony krąg". (zm. 10.02.1932)
1896 - Urodziła się Pola Gojawiczyńska, powieściopisarka, autorka książek "Dziewczęta z Nowolipek", "Ziemia Elżbiety", "Rajska jabłoń", "Stolica". Podczas okupacji hitlerowskiej była więziona na Pawiaku, o czym napisała powieść wspomnieniową "Krata". (zm. 29.03.1963) 
1899 - Zmarł Leonard Marconi, rzeźbiarz i architekt, profesor Politechniki Lwowskiej, twórca pomnika Aleksandra Fredry we Lwowie oraz Tadeusza Kościuszki na Wawelu. (ur.1835)

1901 - Odbył się strajk szkolny dzieci we Wrześni w Wielkopolsce. Był to protest przeciwko przymusowemu nauczaniu religii w języku niemieckim. Dzieci wychłostano, a rodziców ukarano aresztem. 

1902 - Urodził się Józef Mackiewicz, prozaik, publicysta, brat Stanisława Cat-Mackiewicza. W maju i czerwcu 1943 roku uczestniczył w ekshumacji grobów jeńców polskich w Katyniu, z czego sporządził relacje "Zbrodnia w lesie katyńskim" wydaną w 1949 roku. Pisał również powieści historyczne "Droga donikąd", "Lewa wolna", '"Watykan w cieniu czerwonej gwiazdy". (zm. 31.01.1985)
1906 - Urodził się Aleksander Jakowlew, rosyjski generał lotnictwa, konstruktor lotniczy, twórca serii samolotów „Jak”, które weszły do użycia w czasie II wojny światowej; projektował również samoloty pasażerskie, szkolno-treningowe i akrobacyjne; w latach 1946 - 1989 deputowany do Rady Najwyższej ZSRR, a w latach 80. członek Prezydium Rady Najwyższej ZSRR (zm. 22.08.1989)
(zm. 22.08.1989)
1918 - W Wielkiej Brytanii utworzono Royal Air Force (RAF) - Królewskie Siły Powietrzne.
1920 - Urodził się Toshiro Mifune, aktor japoński. Zagrał w prawie 170. filmach. Najbardziej znany jest ze swych ról w dziełach Akiry Kurosawy z lat 50. i 60. Wystąpił w 16. filmach reżyserowanych przez Kurosawę między innymi: „Siedmiu samurajów”, „Tron we krwi”, „Pijany anioł”, „Rudobrody”. Mifune jest jednym z najlepiej rozpoznawanych na świecie aktorów japońskich. (zm. 24.12.1997)
1924 - Utworzono Mennicę Państwową w Warszawie.
1925 - Urodził się Wojciech Jerzy Has, reżyser, scenarzysta, producent i pedagog, autor między innymki filmów: „Pętla”, „Pożegnania”, „Jak być kochaną”, „Lalka”, „Torowisko”, „Szczęśliwy człowiek”. Film, „Rękopis znaleziony w Saragossie” przyniósł reżyserowi ogromną popularność na całym świecie, a wielu współczesnych reżyserów, wśród nich Luis Buñuel, Pedro Almodóvar i David Lynch, wymienia film jako jedno z najbardziej inspirujących dzieł w historii światowego kina. (zm. 03.10.2000)
1925 - Urodziła się Józefa Maria Hennelowa, publicystka, posłanka na Sejm w latach 1989-93, redaktor "Tygodnika Powszechnego", autorka licznych publikacji w prasie katolickiej i społeczno - kulturalnej.
1929 - Urodził się Milan Kundera, czeski pisarz, autor opowiadań, dramatów, powieści oraz przekładów poezji francuskiej i ukraińskiej. Twórca między innymi "Śmiesznych miłości", "Żartu" oraz "Nieśmiertelności".
1930 - Żegluga Polska uruchomiła linię z Gdyni do Rygi, Tallina i Helsinek - była to pierwsza regularna linia polskiej marynarki handlowej.
1930 - Premiera filmu „Błękitny Anioł” z Marleną Dietrich w roli głównej.
1931 - W Legionowie koło Warszawy otwarto Obserwatorium Aerologiczne Państwowego Instytutu Meteorologicznego do badania wysokich warstw atmosfery. 
1931 - Liga Narodów, w celu udzielania pomocy uchodźcom, powołała Międzynarodowe Nansenowskie Biuro do Spraw Uchodźców; działało ono do grudnia 1938 r.; Biuro powstało po śmierci Fridtjofa Nansena, norweskiego polarnika i działacza społecznego pełniącego funkcję Wysokiego Komisarza do Spraw Uchodźców, w celu kontynuowania jego działalności. 
1940 - Z Moskwy wyszły trzy pierwsze listy - zlecenia skierowane do obozu w Ostaszkowie. Zawierały nazwiska 343 osób i były początkiem akcji "rozładowania obozów". Dwa dni później NKWD rozpoczęło wywóz polskich oficerów z obozów w Kozielsku, Ostaszkowie i Starobielsku. 3 kwietnia 1940 ruszyły pierwsze transporty śmierci z polskimi jeńcami z Kozielska do Katynia. Rozpoczęła sie "zbrodnia katyńska", której dokonano w Katyniu, Charkowie oraz Miednoje. NKWD wymordowało wówczas blisko 22 tysiące obywateli polskich wziętych do niewoli po agresji ZSRR na Polskę. Jeńców zgładzano strzałem w tył głowy. Egzekucje trwały od kwietnia do maja 1940 roku. W kwietniu 1990 roku rząd Rosji przyznał publicznie, że zbrodnia, ujawniona  przez Niemców 13 kwietnia roku, została popełniona przez stalinowskie służby specjalne.
W kwietniu i maju jeńców mordowano między innymi w lesie katyńskim. Zbrodnia została ujawniona przez Niemców 13 kwietnia 1943 roku. Władze byłego ZSRR przyznały się do niej publicznie w roku 1990.
1952 - Zmarł Ferenc Molnar, węgierski pisarz, autor komedii obyczajowej "Liliom", powieści „Chłopcy  z Placu Broni”, "Ich troje", opowiadań i humoresek. Od 1920 roku mieszkał w Nowym Jorku. (ur. 12.01.1878)
1962 - Rozpoczął działalność III Program Polskiego Radia.
1966 - W Warszawie otwarta została Galeria Foksal, obecnie - jedna z najważniejszych w kraju. 
1970 - Odbyła się ostatnia sesja nagraniowa „The Beatles” do albumu „Let It Be”.
1979 - Proklamowano Republikę Islamską Iranu.
1993 - W Warszawie zostało zarejestrowane Stowarzyszenie Polskiej Prywatnej Radiofonii.
1998 - Zmarł Janusz Nasfeter, reżyser, scenarzysta, twórca filmów "Małe dramaty" i "Mój stary". Często poruszał tematykę nieszczęśliwego dzieciństwa i trudnego dorastania. (ur. 1920)
2001 - W Holandii zalegalizowano małżeństwa osób tej samej płci. 
2010 - Zmarł John Forsythe, amerykański aktor teatralny, telewizyjny i radiowy, producent filmowy; przez kilkadziesiąt lat kariery zagrał w wielu filmach m.in. „Kłopoty z Harrym”, „Z zimną krwią”, „Topaz”, „Szczęśliwe zakończenie”, „Aniołki Charliego”; dużą popularność przyniosła mu rola Blake’a Carringtona w serialu telewizyjnym „Dynastia”.  1 roczn.