Historia

22 kwietnia

Ostatnia aktualizacja: 22.04.2011 00:00
Urodziła się Janina Antonina Lewandowska - jedyna kobieta zamordowana w Katyniu.
Audio

1500 - Portugalski żeglarz Pedro Alvarez Cabral odkrył Brazylię podczas podróży do Indii, w którą wyruszył wiosną 1500 roku na czele eskadry 13 statków.
1626 - Zmarł Sebastian Petrycy, uczony doby Odrodzenia, lekarz, filozof, profesor Akademii Krakowskiej, jeden z twórców polskiej terminologii filozoficznej. Był tłumaczem dzieł Arystotelesa. (zm. 07.12.1626) 385 rocznica
1707 - Urodził się Henry Fielding, angielski dramaturg i pisarz. Jest autorem wielu powieści między innymi: "Historia życia Toma Jonesa”, "Przygody Józefa Andrewsa” oraz komedii i pamfletów. (zm. 08.10.1754)
1724 - Urodził się Immanuel Kant, niemiecki filozof. Koncepcja filozoficzna Kanta zapoczątkowała okres klasycznej filozofii niemieckiej i wywarła znaczący wpływ na rozwój filozofii europejskiej. Istotę jego poglądów stanowi krytycyzm teoriopoznawczy, nazywany też transcendentalizmem, według którego podmiot jest warunkiem przedmiotu, a pojęcia są warunkiem doświadczenia. Do najbardziej znanych dzieł Kanta należą: "Krytyka czystego rozumu", "Krytyka praktycznego rozumu" i "Uzasadnienie metafizyki moralności". (zm. 12.02.1804)
1766 - Urodziła się Anne Louise Germaine de Staël-Holstein, francuska pisarka, autorka wspomnień "Dziesięć lat wygnania", powieści "Korynna, czyli Włochy" i "Delfina" oraz rozpraw społeczno-politycznych "Wybór pism krytycznych". (zm. 1817) 235 rocznica
1778 - Zmarł James Hargreaves, angielski tkacz. Skonstruował pierwszą mechaniczną przędzarkę, którą od imienia swojej córki nazwał Spinning-Jenny (Przędząca Jenny). (ur. 1720)
1840 - Urodził się Odilon Redon, francuski malarz i grafik, przedstawiciel symbolizmu, uważany za prekursora surrealizmu, malował portrety i barwne pastele, w których przedstawiał kwiaty i tematy mitologiczne. (zm. 06.07.1916)
1854 - Urodził się Henri Marie Lafontaine, belgijski prawnik, współzałożyciel Międzynarodowego Instutytu Bibliograficznego. W latach 1907 -1943 przewodniczący Międzynarodowego Biura Pokoju, Laureat Pokojowej Nagrody Nobla w 1913 roku. (zm. 14.05.1943)
1870 - Urodził się Włodzimierz Iljicz Lenin, przywódca Wielkiej Rewolucji Październikowej, twórca Rosji Radzieckiej; autor prac "Państwo i rewolucja”, "Wojna i rewolucja”. (zm. 21.01.1924
1879 - Urodził się Jerzy Wojciech Szulczewski, fizjograf, etnograf i nauczyciel, znawca flory i fauny Wielkopolskiego Parku Narodowego, badacz przyrody oraz folkloru Wielkopolski i Kujaw. (zm. 13.03.1969)  
1891 - Urodził się Teofil Ociepka, malarz prymitywista, teozof, jeden z przywódców Janowskiej Gminy Okultystycznej. Swoje malarstwo traktował jak boże posłannictwo, stąd starał się przedstawiać w nim tematykę absolutną, w tym walki Dobra ze Złem. Jego obrazy charakteryzują się bogactwem wyobraźni i bogatą kolorystyką. Obok Nikifora najbardziej znany polski reprezentant prymitywizmu. (zm. 15.01.1978) 120 rocznica
1895 - Urodził się Konrad Górski, historyk literatury polskiej, znawca XIX wieku, profesor Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie i Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, członek Polskiej Akademii Nauk, autor prac "Sztuka edytorska. Zarys teorii”, "Z historii i teorii literatury”, "Rozważania teoretyczne. Literatura, muzyka, teatr”, inicjator i wydawca "Słownika języka Adama Mickiewicza". (zm. 07.04.1990)
1899 - Urodził się Władimir Nabokov, amerykański powieściopisarz pochodzenia rosyjskiego piszący po rosyjsku i angielsku, autor powieści: "Maszeńka”, "Śmiech w ciemności”, "Lolita”, "Pnin”, "Przejrzystość rzeczy”, "Blady ogień”. Od 1919 roku na emigracji. (zm. 02.07.1977)
1904 - Zmarł Piotr Chmielowski, historyk literatury polskiej, krytyk i tłumacz, profesor Uniwersytetu Lwowskiego. Stworzył naukowe podstawy metod badawczych historii literatury, rozwinął system nauczania oparty na samokształceniu. Napisał ponad 2000 prac i artykułów: "Utylitaryzm w literaturze”, "Autorki polskie XIX wieku”, "Literatura dla ludu”. (ur. 09.02.1848)   
1904 - Urodził się Robert Oppenheimer, amerykański fizyk, nazwany "ojcem bomby atomowej". W latach 1942 -1945 dyrektor naukowy projektu "Manhattan” - przedsięwzięcia mającego na celu opracowanie pierwszej broni atomowej, założyciel amerykańskiej szkoły fizyki teoretycznej. Jako pierwszy w 1946 roku wystąpił z projektem międzynarodowej kontroli wykorzystywania energii jądrowej. (zm. 18.02.1967).

1908 - Urodziła się Janina Lewandowska, pilot szybowcowy i samolotowy, pierwsza Europejka, która skoczyła ze spadochronem z wysokości 5 tysięcy metrów, córka generała Józefa Dowbór-Muśnickiego. W czasie wojny obronnej we wrześniu 1939 roku jako podporucznik rezerwy dołączyła do rzutu kołowego Bazy Lotniczej nr 3. Wzięta do niewoli sowieckiej prawdopodobnie 22 września w okolicach Husiatyna. Była przetrzymywana i przesłuchiwana w Ostaszkowie i Kozielsku. Zginęła w Katyniu - prawdopodobnie 22 kwietnia 1940, w dniu swoich 32. urodzin - jako jedyna kobieta wśród zamordowanych. Jej ciało zostało odnalezione podczas przeprowadzonej przez Niemców ekshumacji, jednak fakt ten - ze względów propagandowych - został zatajony. Jej czaszkę członek niemieckiej komisji, prof. Gerharda Butz, wywiózł do Wrocławia, do Instytutu Medycyny Sądowej, gdzie po wojnie trafiła w ręce prof. Bolesława Popielskiego, który ukrył ją - wraz z sześcioma innymi, również przywiezionymi przez Niemców z Katynia - przed komunistycznymi władzami Polski. Fakt przechowywania czaszek został przez niego ujawniony dopiero w 1997 roku - tuż przed śmiercią. Szczątki Janiny Lewandowskiej zostały poddane badaniom z użyciem najnowszych metod kryminalistycznych i zidentyfikowane.   

1908 - Zmarł Ludwik Liciński, poeta, pisarz, etnograf, swoje trudne i burzliwe życie opisał w powieściach "Z pamiętnika włóczęgi” i "Halucynacje”. (ur. 17.04.1874)
1909 - Urodziła się Rita Levi-Montalcini, amerykańska lekarz embriolog i neurolog, pochodzenia włoskiego. Odkryła mechanizmy regulujące wzrost komórek i narządów. Laureatka nagrody Nobla w 1986 roku w dziedzinie medycyny.  
1915 - Urodził się Alfred Jahn, geograf, polarnik, prezes Polskiego Towarzystwa Geograficznego, rektor Uniwersytetu Wrocławskiego, autor ponad 350 prac naukowych, w tym: "Lód i zlodowacenia”, "Alaska”, "Wyżyna lubelska”. Stał na czele Społecznego Komitetu Odnowy Panoramy Racławickiej i doprowadził do jej otwarcia w 1985 roku. (zm. 01.04.1999)
1916 - Urodził się Yehudi Menuhin, amerykański muzyk i pedagog żydowskiego pochodzenia, światowej sławy wirtuoz skrzypiec. Koncertował od 7 roku życia. Był ceniony za fenomenalną technikę, wszechstronny repertuar i oryginalność interpretacji. (zm. 12.03.1999) 95 rocznica
1919 - Urodził się Donald James Cram, amerykański chemik, profesor Uniwersytetu Kalifornijskiego w Los Angeles, laureat nagrody Nobla w 1987 roku w dziedzinie chemii za "wkład w badania cząsteczek, które dzięki swej strukturze oddziałują w sposób wysoce selektywny z innymi cząsteczkami”. (zm. 17.06.2001)  
1920 - Rząd Rzeczypospolitej Polskiej wydał dekret o utworzeniu Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie.
1929 - Urodził się Jerzy Abratowski, pianista, organista i kompozytor. Tworzył muzykę teatralną i filmową, prowadził własny zespół instrumentalny, z którym nagrał płytę „Stare niezapomniane przeboje”, współpracował z kabaretem "Szpak”, autor muzyki do ponad 100 piosenek między innymi: "Szeptem do mnie mów”, "Dwie szklaneczki wina”, "Nie z każdej mąki będzie chleb”. Zginął tragicznie 28.01.1989.  
1937 - Urodził się Jack Nicholson, amerykański aktor, reżyser, scenarzysta i producent filmowy. Grał między innymi w filmach: "Czułe słówka", "Lot nad kukułczym gniazdem", "Ludzie honoru", "Chinatown", "Lepiej być nie może", "Czarownice z Eastwick".
1940 - Zginęła Janina Lewandowska, podporucznik, pilot, zamordowana w Katyniu jako jedyna kobieta, była pierwszą kobietą w Europie, która wykonała skok spadochronowy z wysokości 5 kilometrów, córka generała Józefa Dowbora-Muśnickiego. (ur. 22.04.1908)
1944 - W nocy z 22 na 23 kwietnia zmarł Tadeusz Kurcyusz "Żegota", żołnierz I Korpusu Polskiego na Wschodzie i Wojska Polskiego, szef Sztabu  Głównego Tajnej Armii Polskiej, dowódca Narodowych Sił Zbrojnych, pośmiertnie mianowany na generała NSZ. (ur. 15.10.1881)   
1944 - Urodził się Klaus Maria Brandauer, austriacki aktor i reżyser, grał między innymi w filmach: "Pożegnanie z Afryką“, "Mefisto”, "Nigdy nie mów nigdy”, "Pułkownik Redl”, "Wydział Rosja”.  
1945 - Radzieckie i polskie wojska wyzwoliły obóz koncentracyjny w  Sachsenhausen-Oranienburgu, w którym hitlerowcy zamordowali prawie 60 tysięcy osób.
1950 - Urodził się Peter Frampton, gitarzysta, piosenkarz rockowy, autor tekstów i producent nagrań, grał  w zespole The Hed, później w grupie Humble Pie, największy sukces odniósł płytą koncertową „Frampton Comes Live”.
1955 - Urodziła się Izabella Trojanowska, aktorka i piosenkarka, dużą popularność zdobyła na początku lat 80. dzięki przebojom: "Wszystko czego dziś chcę”, "Tyle samo prawd ile kłamstw” i "Karmazynowa noc”, występuje też w filmie: "Strachy”, "Kariera Nikodema Dyzmy”, "Blisko, coraz bliżej” oraz  w serialu telewizyjnym "Klan”.
1969 - Zmarł Waldemar Babinicz, pedagog, publicysta, pisarz, autor powieści "Prawo wyboru”, "Rówieśnicy”, "Złota woda”, "Szeroki świata”. (ur. 13.08.1902)
1976 - Urodził się Michał Żewłakow,  polski piłkarz występujący na pozycji obrońcy, były reprezentant Polski, rekordzista pod względem liczby występów w drużynie narodowej - wystąpił 102 razy. Dwukrotny mistrz Belgii i trzykrotny mistrz Grecji. 29 marca 2011 roku zakończył karierę reprezentacyjną w meczu towarzyskim Grecja-Polska. 35 rocznica
1986 - Zmarł Mircea Eliade, rumuński religioznawca pracujący w Stanach Zjednoczonych, badacz mitu i symbolizmu, twórca "morfologii świętości". (ur. 25.02.1907) 25 rocznica
1989 - Zmarł Emilio Segre, amerykański fizyk jądrowy pochodzenia żydowskiego, profesor Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley, współodkrywca pierwiastków: technetu, astatu i plutonu 239. Wraz z Chamberlainem Owenem odkrył antyproton, za co otrzymał nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki w 1958 roku. (ur. 01.02.1905)
1991 - W Madrycie, podczas spotkania sygnatariuszy traktatu w sprawie Antarktydy, przyjęto zakaz eksploatacji wszystkich surowców mineralnych na tym kontynencie. Zakaz ma obowiązywać przez 50 lat. 20 rocznica
1994 - W Waszyngtonie otwarto Muzeum Holocaustu, dokumentującego zagładę Żydów podczas II wojny światowej.
1994 - Zmarł Jacek Stwora, dziennikarz, oficer 24 Pułku Ułanów, uważany za twórcę krakowskiej szkoły reportażu, laureat "Złotego mikrofonu". (ur. 24.09.1918)  
1994 - Zmarł Richard Nixon, prezydent USA w latach 1969 -1974, zmuszony do ustąpienia ze stanowiska po aferze Watergate. (ur. 9.01.1013)  
1998 - Zmarła Regine Pernoud, ęłęófrancuska mediewistka, absolwentka paryskiej Ecole des Chartres. Pracowała jako kustosz w Archives Nationales w Paryżu. Napisała wiele ksiażek, między innymi: "Kobieta w czasach wypraw krzyżowych", "Ryszard Lwie Serce", "Inaczej o średniowieczu". (ur. 17.06.1909)
2001 - W Strasburgu podpisano Kartę Ekumeniczną regulującą współpracę europejskich kościołów chrześcijańskich. 10 rocznica  
2003 - Zmarł Witold Sułkowski, poeta, pisarz, dziennikarz, w latach 70. jeden z głównych animatorów politycznego i kulturalnego opozycyjnego życia w Łodzi, współtwórca kwartalnika literackiego "Puls” oraz czasopisma "Solidarność z Gdańskiem”, po internowaniu wyemigrował w 1983 roku do Stanów Zjednoczonych, redaktor w "Głosie Ameryki”. (ur. 1943)
2005 - W czasie szczytu azjatycko-afrykańskiego w Dżakarcie premier Japonii Junichiro Koizumi przeprosił za kolonialną i agresywną politkę Japonii w przeszłości.
2006 - Zmarła Alida Valli, włoska aktorka znana z filmów: "Trzeci człowiek" Carola Reeda, "Akt oskarżenia" Alfreda Hitchcocka, "Tak długa nieobecność" Henri Colpiego, "Strategia pająka" Bernardo Bertolucciego. (ur. 31.05.1921) 5 rocznica
2007 - Zmarł Jan Zakrzewski, dziennikarz, pisarz i tłumacz, w latach 50. współpracownik tygodnika „Po prostu”, w 1957 roku współtwórca redakcji teleturniejów w Telewizji Polskiej, korespondent Polskiego Radia i Telewizji we Francji i USA, autor opowiadań i reportaży, między innymi "Wiza do Indii”, "Zapiski korespondenta zagranicznego”. (ur. 24.02.1920)
2009 - Zmarł Jack Cardiff, angielski operator filmowy i reżyser, autor zdjęć do filmów: "Wojna i pokój”, "Synowie i kochankowie”, "Afrykańska królowa”, "Książę i aktoreczka”, "Psy wojny”, w 1948 roku  za zdjęcia do filmu "Czarny narcyz” otrzymał Oscara. (ur. 18.09.1914)     
2010 - W Zatoce Meksykańskiej zatonęła platforma wiertnicza Deepwater Horizon uszkadzając rurociąg na głębokości 1,6 km. W ciągu trzech miesięcy do morza wyciekło 900 mln litrów ropy. Akcja ratownicza prowadzona od dnia awarii zakończyła się sukcesem dopiero w połowie lipca kiedy to zaczopowano źródło wycieku. Wydarzenie to uznane zostało za jedną z największych katastrof ekologicznych w historii ludzkości.     


Czytaj także

21 kwietnia

Ostatnia aktualizacja: 21.04.2011 00:00
Urodziny Elżbiety II.
rozwiń zwiń