Historia

24 kwietnia

Ostatnia aktualizacja: 24.04.2011 00:00
Koronacja Kazimierza III Wielkiego.

1308 - Zmarł Jerzy, książę halicki, mąż Eufemii, księżniczki płockiej. (ur. przed 1290)

1333 - W katedrze krakowskiej odbyła się koronacja Kazimierza III Wielkiego na króla Polski. Przeszedł do historii jako "król chłopów” i władca, który "zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną”. Reformator prawa i gospodarki, a przede wszystkim założyciel uniwersytetu w Krakowie w 1364 roku. Ostatni władca z dynastii Piastów.

1573 - Zostały sformułowane "Artykuły Henrykowskie", które stanowiły prawne ujęcie podstawowych zasad ustroju szlacheckiej Rzeczypospolitej.
1731 - Zmarł Daniel Defoe, angielski pisarz i publicysta, obdarzony wielostronnymi zainteresowaniami, pozostawił ponad 200 rozpraw historycznych, ekonomicznych, politycznych i moralnych, światową sławę zdobył wydaną w 1719 roku powieścią "Przypadki Robinsona Cruzoe” (pierwszy przekład polski 1769 rok) uznawany za jednego z głównych twórców powieści realistycznej. (ur. 1660) 280 rocznica
1743 - Urodził się Edmund Cartwright, duchowny angielski, wynalazca krosna mechanicznego. (zm. 1823)
1771 - Urodził się Samuel Bogumił Linde, leksykograf, członek Izby Edukacji publicznej, prezes Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych oraz współorganizator i dyrektor Biblioteki Publicznej przy Uniwersytecie Warszawskim. Był autorem 6-tomowego "Słownika Języka Polskiego", zawierającego 60 tysięcy haseł. (zm. 18.08.1847) 240 rocznica
1784 - Zmarł Franciszek Bohomolec, jezuita, komediopisarz, publicysta i pedagog, nazwany "ojcem komedii". Był redaktorem i wydawcą "Kuriera Warszawskiego", współzałożycielem "Monitora", głównego czasopisma polskiego oświecenia. Bywał na czwartkowych obiadach u króla Stanisława Augusta. Napisał komedie: "Małżeństwo z kalendarza”, "Pijacy”, "Pan dobry”, "Czary”, oraz liczne wiersze okolicznościowe, wśród nich "Kurdesz nad Kurdeszami". Na warszawskim Żoliborzu znajduje się ulica jego imienia. (ur. 09.01.1720)
1794 - Insurekcja kościuszkowska: w Warszawie powstał klub jakobinów, wysuwający radykalny program zmian ustrojowych i społecznych.
1794 - Insurekcja kościuszkowska: zwycięstwo powstania wileńskiego na czele z Jakubem Jasińskim.
1845 - Urodził się Carl Spitteler, szwajcarski epik i liryk, laureat Nagrody Nobla z 1919 roku, autor eposów "Prometeusz i Epimeteusz”, "Wiosna olimpijska” oraz powieści "Imago”. (zm. 29.12.1924)
1856 - Urodził się Philippe Pétain, francuski polityk, marszałek, szef rządu Vichy, podczas II wojny prowadził politykę kolaboracji z okupantem, nie wciągając jednak kraju bezpośrednio do działań wojennych, po wojnie skazany na karę śmierci, ze względu na zasługi w I wojnie światowej i podeszły wiek karę zamieniono na dożywotnie więzienie. (zm. 23.07.1951) 155 rocznica
1881 - Urodził się Vlastimil Hofman, malarz pochodzenia czeskiego, uznawany za kontynuatora zapoczątkowanej przez Jacka Malczewskiego linii symboliczno-alegorycznego w malarstwie, tworzył sceny o tematyce religijnej, antycznej, baśniowej i fantastycznej, był również autorem scen rodzajowych z życia górali i wizerunków chłopów, w których akcentował folklor i dekoracyjność strojów: "Madonna z Dzieciątkiem i świętym Janem”, "Koncert”, "Dwie góralki”. (zm. 06.03.1970) 130 rocznica
1882 - Zmarł Ralph Emerson, amerykański pisarz i filozof, ideolog tak zwanego transcendentalizmu - amerykańskiego romantycznego nurtu filozoficzno-moralnego. Był autorem cyklu wykładów "Przedstawiciele ludzkości". (zm. 25.05.1803)
1886 - Urodził się Zygmunt Aleksander Klemensiewicz, fizyk jądrowy, taternik i alpinista. Zbudował elektrodę szklaną, był autorem pierwszego polskiego przewodnika taternickiego. (zm. 25.03.1999) 125 rocznica
1886 - Urodził się Juliusz Kleiner, historyk i teoretyk literatury, profesor Uniwersytetu Warszawskiego i Lwowskiego, po wojnie - Uniwersytetu Jagiellońskiego, członek Polskiej Akademii Nauk, głównym przedmiotem jego zainteresowań była twórczość polskich poetów okresu romantyzmu, którym poświęcił trzy monografie: "Zygmunt Krasiński”, "Juliusz Słowacki”, "Mickiewicz”, autor podręcznika "Zarys dziejów literatury polskiej”. (zm. 23.03.1957) 125 rocznica
1894 - Urodził się Szymon Konarski, heraldyk, genealog i prozaik, jeden z inicjatorów i współautorów wydawnictwa "Materiały do biografii, genealogii i heraldyki polskiej”, wydawanego od 1963 roku w Buenos Aires. Napisał wspomnienia: „Cztery lata w okupowanym Paryżu”, "O heraldyce i heraldycznym snobizmie”. (zm. 12.06.1981)  
1903 - Urodził się Jose Antonio Primo de Rivera, hiszpański polityk, założyciel i wieloletni przywódca Falangi, ruchu o ideologii zbliżonej do faszyzmu. (zm. 06.03.1936)
1905 - Urodził się Robert Penn Warren, pisarz, krytyk literacki, laureat Nagrody Pulitzera, autor między innymi powieści "Gubernator" i "Puszcza". (zm. 15.09.1989)
1909 - Urodził się Bernhard Grzimek, niemiecki zoolog, badacz fauny Afryki, rzecznik jej ochrony, założyciel Narodowego Parku Serengeti w Tanzanii. W 1959 roku za film dokumentalny o Serengeti otrzymał Oscara. Jest autorem prac "Z kamerą przez Australię”, "20 zwierząt i 1 człowiek”. (zm. 13.03.1987)
1912 - Uroził się Julian Rogoziński, krytyk literacki, tłumacz literatury francuskiej, między innymi: Balzaka, Prousta, Stendhala. Napisał "Szkice o współczesnej poezji polskiej". (zm. 06.01.1980)
1916 - Powstanie Wielkanocne w Dublinie, mające na celu wyzwolenie Irlandii spod brytyjskiego panowania, trwało sześć dni i zakończyło się klęską powstańców. 95 rocznica
1921 - Belgijskie kobiety pierwszy raz głosowały w wyborach komunalnych. 90 rocznica
1926 - W Berlinie podpisany został niemiecko-radziecki pakt o nieagresji i neutralności, przedłużający traktat z Rapallo. 85 rocznica
1926 - W Mediolanie odbyła się prapremiera opery Giacomo Pucciniego "Turandot". 85 rocznica
1927 - Rozgłośnia Polskiego Radia zainaugurowała działalność w Poznaniu.
1928 - Zmarła Józefa Franciszka Joteyko, psycholog, socjolog, pedagog, wykładowca w Państwowym Instytucie Pedagogicznym i w Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie, autorka prac - "Znużenie”, "Metoda testów umysłowych i jej wartość naukowa”. (ur. 1866)
1928 - Urodził się Jerzy Tchórzewski, malarz, grafik, profesor Akademii Sztuk Pięknuch w Warszawie, działacz artystyczny, od 1959 roku współpracował z międzynarodowym ruchem "Phased”, grupującym artystów o orientacji surrealistycznej. (zm. 24/25.12.1999)
1934 - Urodziła się Shirley McLaine, amerykańska aktorka, grała między innymi w filmach: "Dwoje na huśtawce”, "Stalowe magnolie”, "Garsoniera”, "Pocztówki znad krawędzi", "Rycerz pierwszej damy". Za rolę w filmie "Czułe słówka” w 1983 roku otrzymała Oscara. Jest autorką kilku książek autobiograficznych między innymi "Na krawędzi”.  
1935 - Urodził się Tomasz Hopfer, lekkoatleta, dziennikarz sportowy, propagator popularnej telewizyjnej akcji "Bieg po zdrowie". (zm. 08.12.1982)
1935 - Urodził się Jerzy Godziszewski, pianista i pedagog, profesor w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Bydgoszczy, laureat nagrody Fundacji imienia Karola Szymanowskiego.
1942 - Zmarła Lucy Maud Montgomery, powieściopisarka kanadyjska, autorka między innymi cyklu powieści o Ani z Zielonego Wzgórza. (30.11.1874)
1942 - Urodziła się Barbara Streisand, amerykańska piosenkarka, aktorka i reżyser filmowy. Za rolę w filmie "Funny Girl” w 1967 roku otrzymała Oscara. Reżyserowała filmy "Yentl”, "Książę przypływów”.
1947 - Urodził się Roger Kornberger, amerykański chemik, profesor biologii strukturalnej na Uniwersytecie Stanforda. W 2006 roku otrzymał nagrodę Nobla za "badania molekularnego mechanizmu transkrypcji w komórkach eukariotycznych".
1950 - Urodził się Jerzy Kryszak, aktor, artysta kabaretowy, grał między innymi w filmach: "Dagny”, "Umarli rzucają cień”, "Kobieta i kobieta”, "Dolina Issy”, "Thais”.
1957 - Urodziła się Hanna Banaszak, piosenkarka jazzowa i estradowa. Wykonuje standardy muzyki jazzowej i rozrywkowej lat 20. i 30. oraz muzykę współczesną. Jej najbardziej znane piosenki to: "Ja dla pana czasu nie mam", "W moim magicznym domu", "Samba przed rozstaniem", "Żegnaj kotku".
1960 - Zmarł Max von Laue, niemiecki naukowiec zajmujący się fizyką teoretyczną, głównie teorią względności oraz teorią kwantów. Za prace o interferencji promieni rentgenowskich w kryształach otrzymał w 1914 roku Nagrodę Nobla. (ur. 09.10.1879)
1964 - Zmarł Gerhard Domagk, niemiecki patolog i bakteriolog. Za odkrycie przeciwbakteryjnego działania sulfonamidu prontosilu otrzymał w 1939 roku nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny. To odkrycie zapoczątkowało stosowanie sulfonamidów w lecznictwie i zainspirowało wielu naukowców do pracy nad nowymi lekami z tej grupy. (ur. 30.10.1895)  
1971 - Zmarł Józef Krzeptowski, ratownik górski. Nazywano go "królem tarzańskich kurierów". Podczas niemieckiej okupacji przeprowadził przez "zieloną granicę" rekordową liczbę osób. Został pochowany w Zakopanem na Pęksowym Brzyzku. (ur. 09.06.1904) 40 rocznica
1981 - Prezydent Ronald Reagan zniósł embargo na dostawy zboża do Związku Radzieckiego. Zakaz wydał w grudniu 1979 roku Jimmy Carter, gdy Związek Radziecki rozpoczął zbrojną interwencję w Afganistanie. 30 rocznica
1986 - Zmarł Stanisław Helsztyński, anglista i pisarz, autor: szkiców "Od Fieldinga do Steinbecka", biografii Przybyszewskiego, antologii "Liryka angielska XX wieku". (ur. 13.04.1891) 25 rocznica
1986 - Zmarła Wallis Warfield Simpson, amerykańska rozwódka, dla której król Wielkiej Brytanii Edward VIII zrzekł się w 1936 roku tronu. (ur. 19.06.1896) 25 rocznica
2001 - Zmarł Krzysztof Wolicki, dziennikarz, publicysta, tłumacz. W latach 50. pracował w Polskiej Agencji Prasowej, "Trybunie Ludu", "Sztandarze Młodych". W latach 70. był publicystą czasopism drugiego obiegu "Głosu", "Krytyki". Był komentatorem dzienników francuskich. Od 1991 roku pracował jako korespondent polityczny paryskiej "Kultury". (ur. 1925) 10 rocznica
2004 - O godzinie 16.16 szesnastoletni Jaś Mela i Marek Kamiński zdobyli Biegun Północny. Janek stał się najmłodszym na świecie człowiekiem i pierwszym w historii niepełnosprawnym, który dotarł na biegun.
2004 - Zmarła Estée Lauder, twórczyni największego amerykańskiego koncernu kosmetycznego. W 1998 roku na opublikowanej przez "Time” liście 20. największych geniuszy biznesu minionego wieku Estée Lauder była jedyną kobietą. (ur. 01.07.1906)
2005 - Zmarł Ezer Weizman, izraelski polityk, wojskowy, siódmy prezydent Izraela w latach 1993-2000, zwolennik idei pokojowego współistnienia izraelsko-arabskiego w regionie - przyczynił się między innymi do zawarcia porozumienia Izraela z Egiptem w 1979 roku. Ustąpił ze stanowiska prezydenta w lipcu 2000 roku w związku ze skandalem finansowym - przyjęciem łapówki od przedstawicieli biznesu. (ur. 15.06.1924)
2010 - Zmarł Wojciech Siemion, aktor teatralny i filmowy, aktor STS-u i Kabaretu pod Egidą, związany z różnymi teatrami warszawskimi, w tym Komedią, Narodowym i Powszechnym, wykładał w Wyższej Szkole Komunikowania i Mediów Społecznych w Warszawie, prowadził także prywatne muzeum we wsi Petrykozy, wystąpił w kilkudziesięciu filmach, w tym: "Zamach”, "Zezowate szczęście”, "Jutro premiera”, "Poszukiwany, poszukiwana”, "Ubu Król”, "Ziemia obiecana”, "Przedwiośnie”. (ur. 30.07.1928)