9 listopada

"Kryształowa noc" w hitlerowskich Niemczech.

1938 - "Kryształowa noc", zwana też "nocą tłuczonego szkła", w Niemczech - masowy pogrom ludności żydowskiej dokonany nocą z 9 na 10 listopada przez bojówki SS, SA i Hitlerjugend. Podczas Kristallnacht zabito około 100 osób, zniszczono lub spalono blisko 8 tysięcy sklepów i magazynów oraz ponad 150 miejsc kultu. Na rozkaz Hitlera około 30 tysięcy Żydów zesłano do obozów koncentracyjnych.

Pozostałe wydarzenia:

324 - Poświęcenie Bazyliki Laterańskiej przez papieża Sylwestra I. Bazylika była świadkiem pięciu soborów powszechnych, tu rezydowali papieże - biskupi Rzymu przez tysiąc lat, od czasów cesarza Konstantyna do niewoli awiniońskiej (1309 -1377). Bazylika Większa na Lateranie jest kościołem katedralnym papieża. Na jej frontonie widnieje napis: "Omnium Urbis et Orbis Ecclesiarum Mater et Caput" - "Matka i Głowa wszystkich kościołów miasta i świata".

1748 - Urodził się Claude Louis de Berthollet, francuski chemik, profesor Politechniki Paryskiej, członek francuskiej Akademii Nauk. Prowadził prace z dziedziny statystyki chemicznej, powinowactwa chemicznego. Ustalił skład ilościowy wielu związków, między innymi amoniaku i siarkowodoru. Opracował nowoczesne nazewnictwo chemiczne. Zmarł 6 listopada 1822 roku.

1812 - Urodził się Paul Abadie, francuski architekt i konserwator zabytków, twórca licznych kościołów w stylu łączącym romanizm i styl bizantyjski. Głównym jego dziełem jest Bazylika Sacré Coeur na wzgórzu Montmartre w Paryżu. (zm. 03.08.1884) 

1818 - Urodził się Iwan Turgieniew, rosyjski pisarz, jeden z głównych przedstawicieli rosyjskiego realizmu krytycznego. Autor opowiadań: "Zapiski myśliwego", "Dziennik zbędnego człowieka", "Senilia", "Wiosenne wody", powieści: "Szlacheckie gniazdo", "Ojcowie i dzieci", "Dym". Był pierwszym prozaikiem rosyjskim, który zyskał europejską sławę. Zmarł 3 września 1883 roku.

1839 - Urodził się Tadeusz Korzon, historyk, członek Akademii Umiejętności, główny przedstawiciel warszawskiej szkoły historycznej, uczestnik powstania styczniowego. Jako pierwszy uwzględniał w swych pracach warunki administracyjne, ekonomiczne, finansowe, ludnościowe, w jakich naród znajdował się w opowiadanej przez niego chwili przeszłości. Autor prac: "Historia starożytna", "Historyk wobec swego narodu i wobec ludzkości", "Dzieje wojen i wojskowości w Polsce".  Współredagował Wielką Encyklopedię Powszechną. Zmarł 18 marca 1918 roku.

1861 - Urodził się Tadeusz Pawlikowski, krytyk literacki, reżyser, dyrektor teatrów lwowskich i krakowskich, poniósł duże zasługi dla rozwoju sceny teatralnej w okresie Młodej Polski. Zmarł 28 września 1915 roku. 150. rocznica       

1864 - Urodził się Dmitrij Iwanowski, rosyjski biolog, profesor uniwersytetów w Warszawie i Rostowie, odkrywca wirusów. Badając w 1892 roku przyczyny chorób tytoniu, wykrył, że jedną z nich wywołują drobnoustroje o tak znikomych wymiarach, że przenikają przez stosowane do wychwytywania bakterii filtry porcelanowe. Te najdrobniejsze elementy nazwano wirusami. Zmarł 20 czerwca 1920 roku.

1872 - Urodził się Bohdan Łepkyj, ukraiński pisarz, historyk literatury, autor zbiorów opowiadań: "Opowiadania", "Dzwony", "Dusza". Przez wiele lat był profesorem Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zmarł 21 lipca 1941 roku.

1873 - Urodził się Tadeusz Miciński, publicysta, filozof, pisarz i poeta okresu Młodej Polski, prekursor surrealizmu. Autor mistycznych powieści, poematów prozą i wierszy kontemplacyjnych: "Ksiądz Faus"," Nietota", "W mroku gwiazd", "Łazarze", dramatu "Termopile polskie". Zmarł w lutym 1918 roku.

1883 - Urodził się Marcin Nadobnik, filozof, statystyk, jeden z organizatorów Uniwersytetu Poznańskiego, profesor Wyższej Szkoły Handlowej, autor prac z zakresu statystyki: "Pierwszy spis ludności w Polsce", ‘"Statystyka teoretyczna", "Obszar i ludność Polski". Zmarł  30 grudnia 1953 roku.

1888 - Urodził się Jean Monnet, ekonomista i finansista francuski, uważany za "ojca" Wspólnego Rynku. Zmarł 16 marca 1979 roku.

1897 - Urodził sie Ronald George Wreyford Norrish, angielski chemik, profesor chemii fizycznej Uniwersytetu Cambridge. W 1967 roku wraz z George'm Porterem otrzymał nagrodę Nobla w dziedzinie chemii. Zmarł 7 czerwca 1978 roku. 

1907 - Urodził się Mieczysław Milecki, aktor teatralny i filmowy. W czasie II wojny żołnierz AK i uczestnik powstania warszawskiego. Po wojnie związany z teatrami Warszawy. Występował również w filmach: "Zbrodniarz i panna", "Pierwszy dzień wolności", "Pingwin", "Westerplatte", "Przed odlotem". (zm. 23.02.1988). 

1910 - Zmarł Piotr Wawrzyniak, ksiądz, działacz gospodarczy i społeczny w Poznańskiem, organizator spółdzielczości kredytowej i rolniczej, pierwszych na ziemiach polskich spółdzielni zaopatrzenia i zbytu. Od 1902 roku kierował w Poznaniu Drukarnią  Świętego Wojciecha.

1911 - Zmarł Howard Pyle, amerykański ilustrator, malarz i pisarz, autor wydanej w 1883 roku powieści "Wesołe przygody Robin Hooda", książka ta jest najsłynniejszą adaptacją przygód legendarnego banity i wydawana jest po dziś dzień, w Polsce pierwszy raz została wydana w 1961 roku. (ur. 05.03.1853) 100. rocznica      

1915 - Urodziła się Hanka Bielicka, aktorka dramatyczna i estradowa. Występowała w kabaretach: "7 kotów", "Szpak", "U Lopka", także w "Podwieczorku przy mikrofonie". W czasie występów używała gwary warszawskiej, nawiązując do przedwojennego stylu życia Warszawy. Zagrała w 20 filmach, w tym: "Zakazane piosenki", "Cafe pod Minogą". Wyróżniona tytułem "Warszawianka roku". Zmarła 9 marca 2006 roku.

1918 - Zmarł Guillaume Apollinaire, francuski poeta i pisarz polskiego pochodzenia, jego prawdziwe nazwisko brzmiało: Wilhelm Kostrowicki. Apollinaire był jednym z przywódców francuskiej awangardy poetyckiej, związanym z kubizmem i surrealizmem. Jego dzieła to: "Poeta zamordowany", "Zwierzyniec albo świta Orfeusza". Piosenki do jego tekstów śpiewali między innymi Yves Montand i Georges Brassens. Urodził się 26 sierpnia 1880 roku.

1918 - W wyniku tak zwanej "rewolucji listopadowej" abdykował niemiecki cesarz Wilhelm II. W Niemczech proklamowano republikę.

1919 - Urodził się Marian Pankowski, poeta, pisarz, autor sztuk scenicznych, tłumacz. Wydał zbiorki poezji - "Pieśni pompejańskie", "Wiersze alpejskie", powieści: "Granatowy goździk", "Rudolf", "Pątnicy z macierzyzny", oraz utwory dla dzieci. Od 1945 roku przebywał w Belgii. Za książkę "Ostatni zlot aniołów" w 2008 roku otrzymał Nagrodę Literacką Gdynia w kategorii Proza. (zm. 03.04.2011)

1919 - Urodził się Stanisław Skorodecki, ksiądz, wieloletni spowiednik i kapelan kardynała Stefana Wyszyńskiego podczas jego pobytu w więzieniu. W pracy duszpasterskiej zajmował się głównie patriotycznym wychowaniem młodzieży, z grona jego uczniów ponad 150-ciu zostało kapłanami. Zmarł tragicznie w wodach Bałtyku, 31 lipca 2002 roku. 

1920 - W Paryżu podpisano konwencję regulującą stosunki pomiędzy Polską a Wolnym Miastem Gdańsk, które weszło w obręb celny Polski.

1926 - Urodził się Luis Miguel Dominguín, jeden z najsłynniejszych hiszpańskich matadorów. Jego rywalizację w latach 50. z innym matadorem - Antonio Ordoñezem opisał Ernest Hemingway w zbiorze opowiadań "Niebezpieczne lato". Zmarł 8 maja 1996 roku. 85. rocznica

1929 - Urodził się Imre Kertesz, węgierski pisarz, żydowskiego pochodzenia, tłumacz. W latach 70. napisał powieść "Los utracony", na podstawie własnych przeżyć, kiedy był więźniem obozów koncentracyjnych. Autor powieści "Dziennik galernika", "Język na wygnaniu". Laureat literackiej Nagrody Nobla w 2002 roku. 

1939 - W Lublinie miała miejsce pierwsza łapanka uliczna w Generalnej Gubernii.

1939 - Naczelny Wódz generał Władysław Sikorski nadał Warszawie order Virtuti Militari V klasy w uznaniu bohaterskiego i wytrwałego męstwa, dowiedzionego przez ludność stołecznego miasta Warszawy w obronie przeciw najazdowi niemieckiemu.

1939 - Zginął rozstrzelany przez Niemców Władysław Berych, mistrz Polski w biegach narciarskich na 18 i 50 kilometrów. (ur. 26.02.1909)

1940 - Zmarł Arthur Neville Chamberlain, brytyjski polityk i przywódca Partii Konserwatywnej, premier w latach 1937 -1940, jeden z sygnatariuszy układu monachijskiego z 1938 roku. Autor powiedzenia "W wojnach, bez względu na to, która strona będzie się uważała za zwycięzcę, nie ma wygranych, są tylko przegrani". Urodził się 18 marca 1869 roku.

1943 - Zmarł Jan Alfred Lauterbach, historyk sztuki, muzeolog, dyrektor Państwowych Zbiorów Sztuki. Autor publikacji na tematy muzealnictwa i konserwatorstwa, a także varsavianistyki. (ur. 23/24.06.1884)

1944 - Zmarł w obozie koncentracyjnym Mauthausen Witold Józef Dzierżykraj-Morawski, generał, szef sztabu Armii "Karpaty". Urodził się  27 marca 1985 roku.

1948 - Urodził się Kazimierz Jonkisz, muzyk jazzowy - perkusista, pedagog. Współpracował z najbardziej znanymi muzykami jazzowymi, jak: Zbigniew Namysłowski, Tomasz Stańko, Michał Urbaniak, Adam Makowicz. Grał na największych festiwalach jazzowych, takich jak Bergamo Jazz Festiwal we Włoszech czy Havana Jazz Festival na Kubie.

1952 - Zmarł Chaim Weizmann, jeden z twórców państwa Izrael i jego pierwszy prezydent. Był także przewodniczącym Światowej Organizacji Syjonistycznej. Przyczynił się do ogłoszenia Deklaracji Balfoura, w której rząd brytyjski wyraził swoją sympatię dla aktywności syjonistów w Palestynie. Urodził się 27 listopada 1874 roku.

1953 - Proklamowanie niepodległości Kambodży. Tergo dnia jest tam obchodzone święto narodowe.

1958 - Telewizja Polska rozpoczęła emisję programu "Telewizyjny Kurier Warszawski".

1974 - Urodził się Sven Hannawald, były już niemiecki skoczek narciarski. W sezonie 2001/02 jako pierwszy i do tej pory jedyny skoczek narciarski, wygrał wszystkie zawody Turnieju Czterech Skoczni. Od 2005 roku pracuje jako komentator sportowy w niemieckiej telewizji ARD.

1980 - Premiera serialu telewizyjnego "Dom" w Telewizji Polskiej.

1984 - Zginął w wypadku samochodowym Józef Nowara, szablista, trzykrotny olimpijczyk, medalista mistrzostw świata, wieloletni medalista mistrzostw Polski. Urodził się 25 lutego 1945 roku.

1986 - Zmarł Adam Brodzisz, aktor teatralny i filmowy, grał między innymi w filmach: "Pod Twoją obronę", "Wiatr od morza", "Dziesięciu  z Pawiaka", Rapsodia Bałtyku". Po wojnie grał w teatrze i prowadził pensjonat w Zakopanem. W 1961 wyemigrował do Los Angeles. Urodził się 18 lutego 1906 roku. 25. rocznica

1989 - Kanclerz Niemiec Helmut Kohl rozpoczął historyczną wizytę w Polsce. Podpisano umowę o dwustronnej współpracy naukowo-technicznej, zaś w Krzyżowej doszło do historycznego pojednania z udziałem Tadeusza Mazowieckiego.

1989 - Otwarcie granicy między NRD i RFN, symboliczne zburzenie muru berlińskiego, wybudowanego w 1961 roku. Był to system umocnień o długości 155 kilometrów, oddzielający Berlin Wschodni, stolicę NRD i miejscowości zachodniej Brandenburgii od Berlina Zachodniego.

1990 - W Sądzie Wojewódzkim w Warszawie zarejestrowano Kongres Liberalno-Demokratyczny, który w 1994 roku połączył się z Unią Demokratyczną, przekształcając się w Unię Wolności.

1990 - Radziecki przywódca Michaił Gorbaczow, jako pierwsza głowa państwa, złożył wizytę w zjednoczonych Niemczech. Podpisano między innymi pakt o nieagresji oraz układ o przyjaźni i współpracy.

1991 - Zmarł Yves Montand, właściwe nazwisko Ivo Levi, francuski pieśniarz, aktor filmowy, znany z filmu "Cena strachu", "Manon ze źródeł". Dwukrotnie nominowany do nagrody Cezara. Zaangażowany we francuską politykę, sympatyk "Solidarności". Urodził się 13 października 1921 roku we Włoszech. 20. rocznica

1993 - Zmarł Stanley Myers, angielski kompozytor, głównie muzyki filmowej - napisał muzykę do ponad 60 filmów, między innymi: "Doktor Who", "Nadstaw uszu", "Wiedźmy". Popularność przyniósł mu utwór "Cavatinie" z filmu "Łowca jeleni". (ur. 06.10.1930)

1995 - Macedonia i Ukraina zostały członkami Rady Europy.

1996 - Francja, Hiszpania, Portugalia i Włochy utworzyły wielonarodowe siły europejskie EUROFOR. 15. rocznica

1996 - Zmarł Fred Lipmann, francuski przemysłowiec, konstruktor zegarka elektronicznego. Urodził się w 1905 roku. 15. rocznica

1998 - Zmarł Jean Marais, francuski aktor, reżyser, pisarz, malarz i rzeźbiarz oraz kaskader. Odtwórca ról filmowych, między innymi w "Orfeuszu", "Dzwonniku z Notre Dame", "Garbusie" oraz serii komedii kryminalnych o Fantomasie. Urodził się 11 grudnia 1913 roku.

2000 - Zmarł Eric Morley, brytyjski impresario i milioner - twórca konkursu piękności Miss Świata organizowanego od 1951 roku. (ur. 26.09.1918)

2002 - Zmarł Stanisław Skwira, jeden z najdłużej żyjących obrońców Westerplatte we wrześniu 1939 roku. (ur. 1915)

2003 - Zmarł Mario Merz, włoski artysta, przedstawiciel kierunku Arte Povera, którego ulubionym tworzywem były kamienie, ziemia, drzewo, metal, gazety i fragmenty owoców. (ur. 01.01.1925)

2006 - Zmarł Markus Wolf, wieloletni szef Głównego Zarządu Wywiadu przy Wschodnioniemieckim Ministerstwie Bezpieczeństwa Państwowego, znanym także jako Stasi. (ur. 19.01.1923) 5. rocznica

2008 - Zmarł Stanisław Różewicz, reżyser filmowy i teatralny, wieloletni kierownik artystyczny Zespołu Filmowego Tor, twórca filmów: "Westerplatte", "Pasja", "Ryś", "Nasz starszy brat", "Drzwi w murze", "Samotność we dwoje", "Wolne miasto", "Pensja pani Latter". Brat poety Tadeusza Różewicza. Urodził się 16 sierpnia 1924 roku.

2008 - Zmarł Andrzej Braun, poeta, pisarz, reportażysta. W czasie wojny - żołnierz AK. Członek redakcji tygodników "Nowa Kultura" i "Sztandar Młodych", korespondent wojenny dziennika "Trybuna Ludu", autor powieści "Lewanty", "Zdobycie nieba", "Królestwo konieczności", zbiorów poezji oraz reportaży. Urodził się 19 sierpnia 1923 roku.