Шэдэўры львоўскага ракако можна паглядзець на выставе ў Каралеўскім замку на Вавелі (ВІДЭА)

Гэта другая з цыклу выстава твораў Іагана Георга Пінзеля – аднаго з заснавальнікаў львоўскага цэнтра скульптуры XVIII стагоддзя.

Шэдэўры львоўскага ракако можна паглядзець на выставе ў Каралеўскім замку на Вавелі

facebook.com/ZamekKrolewskinaWawelu

Сёння мы запрашаем у Каралеўскі замак на Вавелі, у прыватнасці на часовую выставу «Эмоцыі. Скульптуры львоўскага ракако». На ўнікальнай экспазіцыі можна паглядзець манументальныя скульптуры Іагана Георга Пінзеля – аднаго з заснавальнікаў львоўскага цэнтра скульптуры XVIII стагоддзя.

Іаган Георг Пінзель – гэта загадкавая асоба ў гісторыі мастацтва. Да нашых часоў захавалася няшмат ягоных твораў. Большасць з іх была знішчаная ў часы савецкай улады. Мала таксама архіўных звестак пра самога майстра. Толькі ў 1990-х гадах удалося ўстанавіць яго імя і прыблізную дату смерці.
Верагодна, скульптар паходзіў з Германіі, Аўстрыі, Багеміі або Маравіі. Дзейнічаў у 1750–1761 гадах на паўднёва-ўсходняй тэрыторыі Рэчы Паспалітай, дзе пакінуў творы з дрэва і каменю. Вядома, што яго майстэрня працавала ў Бучачы каля 1750 года, і што на працягу 10 гадоў ён супрацоўнічаў з выдатным архітэктарам Бернардам Мерэцінам. Нешматлікія, захаваныя працы Пінзеля паходзяць, між іншым, з Львова, горада Манастыржыска, Бучача, Гарадзенкі і Гадавіцы.

Характэрны стыль скульптураў Пінзеля, асабліва спосаб выяўлення драпіровак, даў пачатак стылю львоўскага цэнтра скульптуры (так званая скульптура львоўскага ракако), які абʼядноўваў каля дзясятка скульптараў, актыўных у другой палове XVІІІ стагоддзя, на велізарнай прасторы міжрэчча Віслы і Дняпра і Падляшша і лініі Карпат.

Даследчык творчасці Пінзеля прафесар Ян Астроўскі назваў яго найвыдатнейшым скульптарам у польскім мастацтве паміж Вітам Ствошам і Ксаверыем Дунікоўскім.

Вучні перанялі ад Пінзеля не толькі скульптурны стыль, які вылучаецца вялікай дынамікай і моцнай экспрэсіяй, але таксама кампазіцыйныя ўзоры.

Скульптуры Іагана Георга Пінзеля – гэта шэдэўры мастацтва XVIII стагоддзя, падкрэслівае куратар выставы Яанна Палка(Joanna Pałka):

- Гэта, безумоўна, шэдэўры скульптуры, якія ні ў чым не саступаюць творам мастацтва Мікеланджэла і Берніні. Для нас – адмыслоўцаў, гэта відавочна, што гэта самыя выдатныя скульптуры, якія ўзніклі ў XVIII стагоддзі. Скульпруры, аўтарам якіх зʼяўляецца Іаган Георг Пінзель.

На выставе ў Каралеўскім замку на Вавелі можна паглядзець 20 унікальных скульптур, якія першапачатковага складалі арыгінальнае ўбранне касцёла місіянераў Беззаганнага Зачацця Найсвяцейшай Панны Марыі ў Гарадзенцы (укр. Городенка) ў Івана-Франкоўскай вобласці Украіны.
Фундатарам касцёла ў Гарадзенцы быў Міхал Базылі Патоцкі. Святыня прызначана для айцоў місіянераў, была пабудаваная ў палове XVIII стагоддзя паводле праекта Бернарда Мерэціна. Унутранае ўбранне касцёла выканалі сумесна Мерэцін і Іаган Георг Пінзель.

Іх галоўным творам стаў цудоўны галоўны алтар, упрыгожаны манументальнай скульптурай. Пінзель таксама выразаў бакавыя алтары і багата арнаментаваны амбон.

Побач з касцёлам быў пабудаваны кляштар місіянераў. У 1760 годзе ўвесь комплекс быў асвечаны.
Выразны заняпад касцельнага комплекса пачаўся пасля Другой сусветнай вайны, калі з Гарадзенкі і ваколіц былі пераселеныя палякі. Апошні мясцовы пробашч узяў з сабой цудадзейны вобраз Маці Божай Гарадзенскай і перадаў яго ў касцёл Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі ў Кемпніцы на Апольшчыне.

У 1960-я гады святыня ў Гарадзенцы была зруйнаваная савецкімі ўладамі. Пасля 1991 года храм быў перададзены Украінскай Грэка-Каталіцкай Царкве.

Захаваныя элементы ўбрання касцёла былі перададзеныя ў музеі Іагана Георга Пінзеля, створаным у 1996 годзе ў былым касцёле кларысак у Львове, нагадвае куратар выставы Яанна Палка:

- Лёс гэтых скульптураў быў трагічны. Яны былі часткова знішчаныя, паламаныя… З арыгінальнага ўбрання касцёла захаваліся толькі фігуры: анёлы, галавы анёлаў, воблакі – усё з аднаго алтара. Астатнія чатыры алтары былі спаленыя.

Ад першапачатковага ўбрання касцёла захаваліся толькі чатыры амаль трохметровыя фігуры, якія адлюстроўваюць святых: Анну, Іаакіма, Лізавету і Іосіфа, а таксама скульптуры з верхняй часткі алтара і часткова выратаваная скульптура Хрыста з амбона:

- Экспанат, які выклікае найбольшыя эмоцыі, гэта скульптура святога Іаакіма. Ейная гісторыя сапраўды трагічна. Яна была распілаваная напалову. Часткі пляча і грудзей адсутнічаюць. Гэта выклікае дадатковыя эмоцыі ў гледачоў. Дарэчы яна выдатна ўпісваецца ў тэму выставы.

Выстава «Эмоцыі. Скульптуры львоўскага ракако» ў Каралеўскім замку на Вавелі, гэта працяг буйнога супрацоўніцтва з Львоўскай нацыянальнай галерэяй мастацтваў імя Барыса Вазьніцкага, якая зараз апякуецца творчасцю выдатнага майстра барочнай скульптуры. Гэта таксама адказ на рэкордную наведвальнасць і адназначна прыхільнае ўспрыманне папярэдняй выставы, як з боку крытыкаў, так і наведвальнікаў.

Нагадваем, летась у рамках згаданага супрацоўніцтва на Вавелі паказвалася выстава, на якой можна было пабачыць паліхромныя і пазалочаныя творы мастацтва Іагана Георга Пінзеля з касцёла ў Гадавіцы каля Львова.

Выставу «Экспрэсіі. Скульптуры львоўскага ракако» можна паглядзець у Каралеўскім замку на Вавелі да 15 верасня бягучага года. Экспазіцыя суправаджаецца архіўнымі фотаздымкамі, якія паказваюць першапачатковы выгляд скульптур.

IAR/wawel.krakow.pl/az