Я сёння хачу вярнуцца да творчасці выдатнага польскага музыканта Войцеха Млынарскага. Калі б ён застаўся ў жывых, 26 сакавіка яму споўнілася б 80 гадоў. На жаль, ужо чатыры гады яго няма з намі, але песні засталіся.
Войцех Млынарскі нарадзіўся 26 сакавіка 1941 году ў Варшаве. Чалавек-аркестр: музыкант, паэт, рэжысёр, сатырык, тэатральны артыст, перакладчык. Спяваў пераважна песні ўласнага аўтарства. Некаторыя літаратурныя крытыкі называюць яго самым выбітным аўтарам тэкстаў песняў і рэчытатываў у гісторыі літаратурнага кабарэ пасляваеннай Польшчы.
Дэбют Млынарскага на сцэне адбыўся на пачатку 60-ых гадоў у студэнцкім клубе Hybrydy. Ён быў аўтарам і пастаноўшчыкам двух праграмаў сатырычных прадстаўленняў: «Радасная морда стабілізацыі» і «Людзі гэта купяць». Выконваў свае песні сам, але іх таксама спявалі шматлікія вядомыя выканаўцы, між іншым, гурт Алібабкі, Міхал Баёр, Эва Бэм, Анна Герман, Ірэна Яроцка, Галіна Куніцка, Кшыштаф Краўчык, Марыля Радовіч ды іншыя.
Млынарскі нарадзіўся ў сям'і агранома, але ў сваякоў праяўляўся музычны талент – дзядуля Эміль Млынарскі быў кампазітарам, дырыжорам і скрыпачом, а мужам цёці быў вядомы піяніст Артур Рубінштэйн. Сам Войцех пачаў пісаць вершы і выступаць яшчэ ў дзяцінстве, у сярэдняй школе рыхтаваў сатырычныя пастаноўкі пра жыццё школы. Пазней паступіў на факультэт Польскай філалогіі Варшаўскага ўніверсітэту.
Трэба сказаць, што з-за свайго вострага языка Млынарскі часта сутыкаўся з праблемамі ў Польскай Народнай Рэспубліцы, а яго творчасць бязлітасна рэзалі цэнзары. Прозвішча Млынарскага было ў спецыяльным спісе асоб, за якімі неабходны асаблівы нагляд з боку цэнзараў. Нягледзячы на гэтыя праблемы, пад канец 80-ых гадоў паэт атрымаў прэмію Міністра культуры за творчасць у карысць Польшчы. Годам пазней ён атрымаў культурную ўзнагароду прафсаюзу «Салідарнасць» за кампазіцыю «Давайце рабіць сваё» (Róbmy swoje), якая стала адным з нефармальных гімнаў дэмакратычнай апазіцыі.
А я ў сённяшнюю перадачу выбрала песню, якая называецца «Анёл і д’ябал».
Siedzę za mym stołem
Między diabłem i aniołem
Siedząc słuchać muszę
Jak się kłócą o mą duszę
Anioł siłą ciągnie mnie
Diabeł mruży ślepia złe
Anioł rozkazuje chodź
Diabeł cedzi sam się zgłoś
Sam się zgłoś sam się zgłoś
Trudny wybór ostra gra
Bo zalety spore ma
Ten rozkazujący coś
I ten kpiący sam się zgłoś
Sam się zgłoś sam się zgłoś
Kiedy za twym stołem
Spotka diabeł się z aniołem
Kiedy będziesz słuchać
Jak to zaczną sobie gruchać
Wtedy rad posłuchaj mych
Spróbuj szczęścia z każdym z nich
O anioła względy proś
Lecz do diabła też się zgłoś
Tez się zgłoś też się zgłoś
Я сяджу за маім сталом паміж д’яблам і анёлам. Седзячы, я слухаць мушу, як яны сварацца за маю душу. Анёл сілаю цягне мяне, д’ябал жмурыць вочы злыя. Анёл загадвае: хадзі, д’ябал цэдзіць: сам звярніся, сам звярніся...
Цяжкі выбар, вострая гульня. Бо шмат станоўчых бакоў і ў таго, хто нешта загадвае, і ў таго, хто насміхаецца: сам звярніся.
Калі за тваім сталом сустрэнуцца д’ябал з анёлам, калі будзеш слухаць, як яны пачынаюць буркаваць, тады паслухай маіх радаў – паспрабуй шчасця з кожным з іх. Прасі ў анёла заступніцтва, але да д’ябла таксама звярніся. Таксама звярніся...
Такая вось іранічная песня, з характэрным для Млынарскага тонкім, інтэлігентным гумарам. Кампазіцыя ўваходзіць у склад кружэлкі пад назваю «Дзяўчыны, будзьце для нас добрымі вясною», выдадзенай пад канец 60-ых гадоў і перавыдадзенай у 90-ыя.
Kłócą się o mą duszę – сварацца за маю душу. Палякі заўсёды сварацца kłócą się o coś, а беларусы за нешта. Калі мы гаворым, што хтосьці сварыцца аб чымсьці, то хутчэй гаворка ідзе не прама аб прадмету спрэчкі, а пра апісанне тэмы гэтай сваркі. Напрыклад, мы сварымся аб тым, ці ісці ў кіно, ці ў тэатр, але мы пасварыліся за апошні кавалак торту, а паляк бы сказаў «o ostatni kawałek tortu».
Mruży ślepia złe – жмурыць злыя вочы. Ślepia – гэта вочы жывёлы, а калі так кажуць пра вочы чалавека, то толькі ў негатыўным значэнні, нельга сказаць, што ў яго takie dobre ślepia, не, перанясеннем гэтай лексікі з жывёльнага свету ў чалавечы карыстаемся толькі дзеля таго, каб падкрэсліць жывёльны, злы характар дадзенай асобы.
Diabeł cedzi – д’ябал цэдзіць (словы). Думаю, гэта зразумела: cedzić słowa – цадзіць словы – казаць паволі, ціха, хутчэй са злосцю, а не ў вясёлым настрою.
Ostra gra, bo zalety każdy ma – вострая гульня, бо добрыя бакі, пазітыўныя бакі або якасці кожны мае. Wady i zalety па-польску – гэта дрэнныя і добрыя якасці, негатывы і пазітывы.
Zaczną sobie gruchać – пачнуць буркаваць. Тут зноў жа слова, якое ўжываецца ў аднясенні да жывёльнага, а хутчэй птушынага свету. Gruchają gołębie, калі падбіраюць сабе пару. Па-беларуску галубы буркаюць.
Spróbuj szczęścia z każdym z nich – паспрабуй дабіцца поспеху з кожным з іх.
O anioła względy proś – прасі анёла аказаць табе прыхільнасць. Выраз wzgląd можа выкарыстоўвацца ў розных кантэкстах. Асноўнае значэнне – уважлівасць, уважнасць. Прывяду некалькі прыкладаў выкарыстання:
Mieć na względzie – браць пад увагу;
Pod tym względem – у гэтых адносінах;
Pod żadnym względem – ні ў якім разе;
Ubiegać się o względy – дабівацца прыхільнасці.
нг