Нямецкія гісторыкі апублікавалі даклад «Гісторыя Дома Бальсена. Печыва — Вайна — Спажыванне 1911-1974» (The History of the House of Bahlsen. Biscuit - War - Consumption 1911-1974). Манфрэд Грыгер і Хартмут Бергаф падрыхтавалі яго па просьбе сям’і Бальсен, якая валодала кампаніяй па вытворчасці печыва і салёных закусак з 1889 года.
Дакумент прысвечаны прымусовым работнікам, якія працавалі на Bahlsen gmbh падчас Другой сусветнай вайны, піша Анджэй Краеўскі для выдання Gazeta Prawna.
Адвакат з Нью-Ёрка патрабаваў ад Германіі велізарнай кампенсацыі
Даклад паказвае, што па меншай меры 785 рабочых працавалі на Bahlsen, чыя пагадзінная аплата была «ад адной траціны да адной пятай ніжэй, чым у нямецкіх рабочых». Як паведамляюць нямецкія СМІ, Бальсены маюць намер арганізаваць выставу і стварыць памятную дошку ў гонар ахвяр нацызму. Кампанія, чый гадавы даход складае 534 мільёны еўра, таксама можа пахваліцца тым, што 800 000 еўра выдаткавала на кампенсацыі. Аднак, як піша Краеўскі, толькі таму, што справу распачаў нью-ёркскі адвакат Эдвард Фэган (Edward Fagan). Адвакат спачатку ўзяўся за швейцарскія банкі, а потым хацеў заняцца нямецкімі карпарацыямі.
Па тых стаўках, якія ён патрабаваў, Германія павінна была б заплаціць 600 мільярдаў долараў.
Тры мільёны прымусовых рабочых з Польшчы
Паводле Краеўскага, амаль 3 мільёны палякаў былі вымушаныя працаваць на Нямеччыну. Улады Польскай Народнай Рэспублікі патрабавалі кампенсацыі для іх з 1960-х гадоў. Спачатку ФРГ адхіліла гэтыя просьбы, але пасля падзення камунізму сітуацыя змянілася. Каб атрымаць згоду на аб’яднанне Германіі, Гельмут Коль павінен быў прызнаць існуючыя межы.
Пад ціскам Гельмута Коля польскі ўрад у Дамове аб добрасуседстве ад 17 чэрвеня 1991 г. адмовіўся ад прэтэнзій да Германіі ў абмен на 500 мільёнаў марак ахвярам нямецкага нацызму. «Урад Рэспублікі Польшча не будзе прад’яўляць далейшыя прэтэнзіі польскіх грамадзян, якія могуць паўстаць у выніку нацысцкага пераследу. Абодва ўрады згодныя, што гэта не павінна азначаць абмежаванне правоў грамадзян абедзвюх дзяржаў», — пазней было напісана ў дакуменце ад 16 кастрычніка 1991 г. Здавалася, што немцы здолеюць купіць мір за 178 марак за душу.
Амерыканскія габрэі выйгравалі больш за рабочых
Але потым амерыканскія габрэі ўмяшаліся і пачалі перамовы з нямецкай прамысловасцю.
Адміністрацыя Клінтана пад ціскам юрыдычных фірмаў, польскай дыяспары і польскай амбасады пагадзілася на ўдзел у перамовах ураду ў Варшаве. У іх, між іншым, прынялі ўдзел: праф. Браніслаў Герэмек.
Канцлер Герхард Шродэр прапанаваў кампенсацыю ў памеры 1,7 млрд долараў. Амерыканскія юрысты не хацелі з гэтым пагаджацца. 5 красавіка 2000 г. Прадстаўнік урада ЗША на перамовах Сцюарт Айзенстат абвясціў, што дэталі пагаднення былі завершаны. Кампаніі і ўрад Германіі пагадзіліся выдзеліць 5 мільярдаў еўра, у абмен на якія ЗША гарантавалі нямецкай прамысловасці «прававы спакой».
Польшча атрымала з гэтага каля мільярда долараў, што было найвышэйшай сумай кампенсацыі для іншых краін, з якіх немцы вывозілі людзей у працоўнае рабства.
Да 2006 года Фонд «Польска-нямецкае прымірэнне» выплаціў прыкладна 3,5 мільярда злотых (да дэнамінацыі) 484 тысячам чалавек. Аднак, як рэзюмуе Анджэй Краеўскі, «у параўнанні з гадавымі даходамі нямецкіх карпарацый — і тое, што такое сумленныя заробкі за некалькі гадоў працы ў іх (не кажучы ўжо пра жыццёвыя трагедыі) — гэта ўсё яшчэ былі абрэзкі».
Dziennik Gazeta Prawna/вх