У апошнім дзесяцігоддзі жанчыны складалі 60 працэнтаў студэнтаў ва ўніверсітэтах Польшчы (у сярэднім па ЕС 54%) і ажно дзве траціны тых, хто атрымлівае дыпломы. Яшчэ больш яны пераважалі ў групе людзей са ступенню магістра і вышэй. Іх адукацыя патрабавала і патрабуе большых выдаткаў з боку падаткаплацельшчыкаў – пераважная большасць польскіх жанчын па-ранейшаму вучацца ў дзяржаўных установах. Гэты велізарны патэнцыял ведаў і кампетэнцый не выкарыстоўваўся ў Польшчы на працягу доўгага часу: мільёны жанчын увогуле не працаўладкаваліся або прысутнічалі на рынку працы самы кароткі час. Аднак, паводле звестак Галоўнага статыстычнага ўпраўлення, сітуацыя дынамічна змяняецца.
Колькасць працаўладкаваных жанчын
Верагодна, 2024 год стане прарывам у гэтым плане: упершыню ў гісторыі колькасць працуючых польскіх жанчын ва ўзросце ад 15 да 89 гадоў будзе большай, чым непрацуючага насельніцтва. Паводле падлікаў Forsal.pl, заснаваных на наяўных (часткова сігнальных, часткова толькі рэгіянальных) дадзеных Галоўнага статыстычнага ўпраўлення, у 2023 годзе працэнт працуючых жанчын наблізіўся да 50. Ён па-ранейшаму быў значна ніжэйшы, чым сярод мужчын (64,2%), але тэндэнцыя відавочная: на працягу многіх кварталаў узровень занятасці ў мужчын застаўся амаль нязменным або павялічыўся нязначна, у той час як у жанчын рост відавочны.
Напрыклад, у традыцыяналістычнай Малапольшчы два-тры гады таму на кожныя 100 працуючых жанчын было больш за 120 беспрацоўных. У трэцім квартале 2023 года гэтая лічба скарацілася да 99 (у мужчын – 64).
Падобныя працэсы адбываюцца ў Сілезіі, дзе да нядаўняга часу – галоўным чынам з-за спецыфікі мясцовай прамысловасці (пераважна горназдабыўной і цяжкай прамысловасці) – працаўладкаваныя мужчыны відавочна пераважалі па колькасці над працаўладкаванымі жанчынамі. У цяперашні час насельніцтва першага складае крыху больш за мільён (і ў доўгатэрміновай перспектыве яно не расце або расце вельмі павольна), а другое – больш за 900 тысяч. (і хутка расце).
Жанчыны ў польскай прамысловасці
У сувязі з ростам занятасці за апошняе дзесяцігоддзе доля эканамічна неактыўных (непрацуючых і хто не шукае працу) з кожным годам змяншаецца сярод насельніцтва ва ўзросце 15-89 гадоў. У апошнім квартале 2013 года іх было яшчэ больш за 14 мільёнаў і яны складалі больш за 46% ад агульнай колькасці польскіх жанчын і мужчын у гэтай узроставай групе, але праз пяць гадоў гэтая лічба скарацілася да 13,2 мільёна (44%), а праз дзесяцігоддзе (у канцы 2023 г.) прыкладна да 12,5 мільёнаў (што складае 42% ад агульнай колькасці). Пры гэтым колькасць працуючых узрасла з 15,2 да амаль 16,9 млн чалавек. Амаль 80% польскіх жанчын і мужчын працаздольнага ўзросту (гэта значыць ад 18 да 59 і ад 18 да 64 гадоў) працуюць, тады як дзесяць гадоў таму працавалі менш за дзве траціны.
На думку ўсё большай колькасці працадаўцаў, з польскіх мужчын на рынку працы «выціснулі» амаль усё, што можна (не працуюць толькі студэнты, пенсіянеры і інваліды), апошнім часам запаволены прыток эканамічных імігрантаў (адток украінцаў на захад, пераважна ў Германію), і менавіта жанчыны складаюць найбольшы, а часта і адзіны вялікі «дэмаграфічны рэзерв». Эксперты гадамі казалі, што гэта патэнцыял, які больш нельга марнаваць.
Некалькі гадоў таму гэта зразумелі буйныя інвестары: яны пачалі метадычна заахвочваць польскіх жанчын да працы на сваіх заводах. У выніку, напрыклад, на найноўшых заводах акумулятараў і рухавікоў у Ніжняй Сілезіі жанчыны складаюць каля паловы персаналу ў вытворчых аддзелах. Паскораная актывізацыя польскіх жанчын таксама працягваецца ў эканамічных зонах вакол Кракава і ў самім Кракаве – сярод іншага, зацікаўленыя ў выкарыстанні жаночага патэнцыялу ў аўтамабільнай прамысловасці, а таксама ў сферы глабальных бізнес-паслугах (GBS), таксама ў раней вельмі мужчынскім ІТ-сектары.
Апублікаваная ў канцы мінулага года справаздача Gi Group Holding («Аўтамабільная прамысловасць – глабальныя HR-тэндэнцыі 2024») паказвае, што «жанчыны – ключ да будучыні гэтага сектара». Паводле даных Еўракамісіі, доля жанчын на аўтамабільных заводах вырасла з 16% да пандэміі да больш чым 20% у цяперашні час і працягвае паслядоўна расці. На найноўшых заводах у рэгіёнах з нізкім узроўнем беспрацоўя гэты адсотак дасягае 50 працэнтаў.
Польскія жанчыны маюць усе перавагі, каб дамінаваць на рынку працы – не толькі таму, што іх больш. Нягледзячы на тое, што ва ўзроставых групах ад 0 да 39 гадоў мужчын нязначна больш, сярод жанчын сталага ўзросту перавага жанчын павялічваецца з кожным годам. Ва ўзроставай групе 60-79 гадоў – 56 на 44, а ў насельніцтва старэйшых за 80 гадоў – 70 на 30.
Справаздача «2023. Жанчыны на шляху да ўстойлівага развіцця», апублікаваная Галоўным статыстычным упраўленнем, таксама паказвае, што жанчыны часцей за мужчын праходзяць прафілактычныя аналізы, пазбягаюць курэння і ўжывання алкаголю. Яны радзей мусяць змагацца з праблемай лішняга вагі і атлусцення. Іх паводзіны значна больш спрыяюць здароўю, што прыводзіць да агульнага лепшага стану і значнага (8 гадоў) больш працяглага жыцця.
У Польшчы жанчыны карыстаюцца сістэмай адукацыі больш актыўна, чым мужчыны: яны радзей кідаюць школу датэрмінова, часцей атрымліваюць вышэйшую адукацыю і ўдзельнічаюць у адукацыі для дарослых.
Польскія жанчыны з большай ахвотай, чым мужчыны, атрымліваюць вышэйшую адукацыю, а таксама часцей працягваюць яе ў аспірантуры.
Нягледзячы на гэтыя перавагі і плюсы жанчын, Польшча застаецца краінай, дзе жанчыны маюць прывілей выходзіць на пенсію раней за мужчын – ажно на 5 гадоў. У Еўрапейскім Саюзе толькі ў Аўстрыі захаваўся аналагічны нізкі пенсійны ўзрост для жанчын, хаця сярод жанчын, якія нарадзіліся пасля 1963 года, гэты ўзрост будзе павялічвацца кожны год (падобная спроба была зробленападчас рэформы PO-PSL больш за 10 гадоў таму, але яна была скасавана пасля прыходу да ўлады PiS). Цікава, што гэты прывілей абараняюць нават дзеячы (у тым ліку дэпутаты) польскіх левых, падкрэсліваючы, што яны выступаюць за роўнасць усюды, але не тут.
Паводле forsal.pl/вх