Лідары БРІКС сустрэнуцца ў Паўднёвай Афрыцы на штогадовым саміце ў канцы гэтага месяца (22-24 жніўня). Аднак Уладзіміра Пуціна не будзе там, бо баіцца быць арыштаваным – урад Паўднёвай Афрыкі не можа гарантаваць, што Пуцін не будзе адпраўлены ў Гаагу. Такіх сітуацый становіцца ўсё больш. Гэта моцны ўдар па палітыцы Крамля, але яшчэ большы можа нанесці той, каго Пуцін, напэўна, не падазрае ў такой рызыцы.
Адсутнасць расійскага лідара паказвае геапалітычны ўплыў ордара на арышт Пуціна, выдадзенага Міжнародным крымінальным судом (МКС). Ордар, выдадзены ў сакавіку за ваеннае злачынства, звязанае з дэпартацыяй украінскіх дзяцей, ужо ўскладняе яму магчымасць прадстаўляць Расію на міжнародных сустрэчах і ўзаемадзейнічаць з іншымі сусветнымі лідарамі. Паўднёва-Афрыканская Рэспубліка – разам з 122 іншымі краінамі – ратыфікавала Рымскі статут і абавязваецца арыштаваць Пуціна, калі ён зʼявіцца ў іх юрысдыкцыі.
Расійскі лідар адхіліў ордар на арышт, выдадзены МКС, аргументуючы гэта тым, што Расія не зʼяўляецца ўдзельнікам Рымскага статута. Але гэта няважна, бо Украіна прызнала юрысдыкцыю трыбуналу, а злачынствы Пуціна былі здзейсненыя ва Украіне.
Усё гэта робіць Расію менш эфектыўнай у дасягненні дыпламатычных і палітычных мэтаў. Адным словам, свет Пуціна сціскаецца.
Напрыклад, у нядаўнім саміце Расія-Афрыка прынялі ўдзел толькі 17 кіраўнікоў дзяржаў. Апошні раз іх было 43. Варта таксама адзначыць, што Пуцін значна скараціў свае паездкі за межы Расіі з пачатку ўварвання ва Украіну.
Нават урады, якія сімпатызуюць Расіі (напрыклад, у Паўднёва-Афрыканскай Рэспубліцы), больш не змогуць даць Пуціну жалезныя гарантыі недатыкальнасці, калі расійскі лідар захоча іх наведаць. Апазіцыйныя партыі, грамадзянская супольнасць і незалежныя суды азначаюць, што перспектыва быць арыштаваным заўсёды будзе існаваць у краінах, якія зʼяўляюцца ўдзельнікамі МКС – незалежна ад таго, чаго хоча ўрад.
Ёсць і важны прэцэдэнт. Былому прэзідэнту Судана Амару аль-Башыру прыйшлося бегчы з саміту Афрыканскага саюза ў Паўднёва-Афрыканскай Рэспубліцы ў 2015 годзе, калі мясцовы суд пастанавіў, што палітык павінен быць арыштаваны на падставе абвінаваўчага заключэння МКС. Урад ПАР паабяцаў аль-Башыру, што гэтага не адбудзецца, але суд прытрымліваўся іншага меркавання.
Хаця верагоднасць таго, што Пуцін трапіць у Гаагу, сёння можа здацца малаверагоднай, гэта можа змяніцца. Калі ствараўся Міжнародны трыбунал па былой Югаславіі, ніхто не верыў, што былы прэзідэнт Слабадан Мілошавіч таксама апынецца на лаве падсудных. Але гэта атрымалася.
І нават калі Пуцін ніколі не будзе арыштаваны, сам ордар усё роўна служыць мэтам. Гэта сведчанне несправядлівасці вайны Расіі супраць Украіны і асабістай адказнасці Пуціна за здзейсненыя злачынствы.
Перспектыва быць арыштаваным цяпер будзе суправаджаць Пуціна да магілы.
Цікава, што рашэнне Пуціна не рызыкаваць паездкай у Паўднёва-Афрыканскую Рэспубліку таксама магло быць звязанае са спыненнем бунту кіраўніка «Групы Вагнера» Яўгена Прыгожына, бо замежная паездка патэнцыйна можа адкрыць магчымасці для іншых незадаволеных людзей.
Таксама будучы кіраўнік Расіі можа быць зацікаўлены ў адпраўцы Пуціна і яго бліжэйшых паплечнікаў у Гаагу, бо гэта было б спосабам перакласці віну за няўдалую вайну на плечы старога рэжыму. Таму ўнутраная палітыка ў Расіі і палітычная мэтазгоднасць могуць зрабіць МУС прывабным варыянтам для будучага лідара.
Больш за тое, ордар на арышт парушыў табу аб прыцягненні да адказнасці кіраўніка расійскай дзяржавы, што мае дачыненне да дыскусіі аб стварэнні спецыяльнага міжнароднага трыбуналу па злачынствах агрэсіі супраць Украіны. Стварэнне такога трыбунала не выглядае такім вялікім крокам цяпер, калі міжнароднае правасуддзе паказала, што пераслед Пуціна не немагчымы.
Паколькі Пуцін далучыўся да саміту па відэасувязі, яго міністр замежных спраў Сяргей Лаўроў цяпер адправіцца ў Афрыку, каб прадстаўляць Расію.
Аднак Лаўроў таксама павінен спытаць сябе, як доўга ён можа падарожнічаць па свеце, не рызыкуючы быць арыштаваным. Міністр замежных спраў Расіі быў адным з галоўных прапагандыстаў вайны супраць Украіны, сваёй прапагандай дапамагаў і падбухторваў да незаконнай вайны і масавых забойстваў.
Фрэдрык Весслаў – палітык Шведскага інстытута міжнародных адносін і член праўлення The Reckoning Project.
Паводле Фрэдрык Весслаў (Fredrik Wesslau) / Politico / onet.pl / вх