З пачатку бягучага года на мяжы з Беларуссю Памежная ахова Польшчы зарэгістравала больш за 27 тысяч спроб нелегальнага пераходу дзяржаўнай граніцы. Сітуацыя застаецца напружанай, на канец года можа пабіты рэкорд па колькасці парушэнняў, кажуць у прэсавай службе Падляшскага аддзялення Памежнай аховы.
За апошнія суткі супрацоўнікі Падляшскага аддзелу Памежнай аховы спынілі больш за 60 спроб нелегальнага пераходу з Беларусі ў Польшчу. У мінулыя выходныя (11-13 кастрычніка) было зафіксавана 190 такіх спроб. Пры спробе нелегальнага перасячэння мяжы мігранты кідалі ў польскія патрулі камяні ды галлё.
Польскія памежнікі ўвесь час затрымліваюць кур'ераў, якія спрабуюць перавезці нелегальных мігрантаў на Захад. Сёлета было затрымалі 307 памагатых і арганізатараў нелегальнага перасячэння польска-беларускай мяжы.
Гэта толькі некаторыя паведамленні з апошніх дзён пра тое, што адбываецца на беларуска-польскай мяжы. Сітуацыя вельмі дынамічная, а маштаб крызісу такі, што ў гэтым годзе могуць быць чарговыя рэкорды, што да колькасці парушальнікаў, зазначае старэйшы харунжы з прэсавай службы Падляшскага аддзялення Памежнай аховы Міхал Бура.
- Сітуацыя на мяжы па-ранейшаму дынамічная. Мы бачым, што гэты год будзе рэкордным у параўнанні з мінулым годам. Ужо цяпер зафіксавана больш за 27 тысяч спроб незаконнага перасячэння нашай мяжы. Толькі сёлета ў Польшчу нелегальна спрабавалі трапіць людзі з 49 розных краін. Часта з вельмі экзатычных, такіх як Каморскія выспы, Буркіна-Фасо ці Папуа-Новая Гвінея. Некаторыя з гэтых людзей прыязджаюць у Расію ці Беларусь зусім «свежымі», гэта значыць людзьмі, якія едуць наўпрост са сваёй краіны. Але таксама ёсць вялікая група людзей, якія цягам шмат год жылі легальна ў Расіі. Падштурхнутыя нелегальным міграцыйным рухам, гэтыя людзі вырашылі скарыстацца ім і трапіць на Захад. Раз-пораз мы затрымліваем людзей, якія на допытах заяўляюць, што працяглы час легальна жылі ў Расіі.
За гэтыя тры гады што прыцягваецца крызіс, якія Вашыя назіранні: ці міграцыя выразна арганізаваная, масавая, з удзелам міжнародных кантрабандных сетак, ці гэта проста асобныя людзі, якія спрабуюць трапіць на Захад?
- Мы ўпэўненыя, што людзі на нашай мяжы невыпадковыя. Гэта міграцыя арганізаваная. Гэта людзі, якія часта кантактуюць са злачыннымі групамі кантрабандыстаў у сваёй краіне паходжання. Сюды ніхто не прыходзіць самастойна. Гэта групоўкі, мэта якіх — трапіць у Заходнюю Еўропу. Польшча толькі транзітная краіна. Больш за 90% гэтых людзей не застаюцца ў Польшчы.
Ці падаюць гэтыя людзі заявы на міжнародную абарону ў Польшчы? Як яны тлумачаць, што сюды едуць? Чаму яны гэта робяць?
- Першы кантакт пагранічніка пасля сустрэчы з замежнікам — вызначыць яго статус і тое, куды ён хоча паехаць. Калі іншаземец заяўляе, што пунктам яго прызначэння была Заходняя Еўропа, часцей за ўсё Германія ці Францыя, згодна з польскімі правіламі чалавека вяртаюць у краіну, дзе ён легальна і добраахвотна знаходзіўся, у дадзеным выпадку ў Беларусь. Калі такая асоба заявіць пра сваё жаданне падаць заяву аб міжнароднай абароне ў Польшчы, такая заява прымаецца. Такія запыты мы атрымліваем практычна кожны дзень. Сёлета мы прынялі больш за 2300 заяў аб міжнароднай абароне, гэта амаль 2600 чалавек, бо часам заяўкі ахопліваюць цэлыя сем'і. Людзі, якія жадаюць застацца ў Польшчы, маюць такую магчымасць. Ёсць і адваротны бок медаля, на жаль, шмат з гэтых людзей, нягледзячы на тое, што яны абавязаныя заставацца на польскай тэрыторыі, выязджаюць за мяжу, парушаючы працэдуры Польшчы і ЕС.
Як паводзяць сябе людзі на мяжы, ці яны настроеныя агрэсіўна, ці бачна, што беларускі бок адмыслова іх да гэтага рыхтуе?
- На жаль, выпадкі агрэсіі на мяжы здараюцца кожны дзень. Яшчэ ўчора была сітуацыя, калі на адной з заставаў група мігрантаў спрабавала праз памежную раку трапіць у Польшчу. Калі ў іх не атрымалася, неўзабаве яны пачалі кідалі камяні ў польскія патрулі. Мігранты па-ранейшаму агрэсіўныя і спрабуюць нас справакаваць.
Хто перасякае мяжу: у асноўным мужчыны?
- Жанчыны з'яўляюцца, сем'і з дзецьмі — вельмі рэдка. Такія выпадкі ёсць, але на 90% гэта маладыя мужчыны. Акрамя таго, гэтыя групы вельмі добра абсталяваныя. У іх ёсць кусачкі для дроту, піла па метале, дамкраты, пад'ёмнікі і лесвіцы. Гэта ўсё набыта ў Беларусі.
Я чуў ад жыхароў памежжа, што простым людзям цяпер немагчыма перайсці памежны мур без дапамогі лукашэнкаўскіх службаў.
- Гэта праўда. У Беларусі закрытая зона каля мяжы, дзе прапускаюцца толькі службы. Ёсць у беларусаў і свая зона кантролю, як яны называлі, «пяцісотка», куды могуць прыходзіць толькі людзі з іх згоды і дазволу. Больш за тое, мы бачым, што беларускія службы перавозяць мігрантаў на сваіх машынах, указваюць месцы, дзе яны могуць перасекчы нашу мяжу і часта назіраюць за пераходамі.
Ці ёсць больш актыўныя дзеянні з іх боку, прамыя выпады, правакацыі?
- Мы можам вызначыць, што на нас нападаюць мігранты, якія некалькі хвілін да гэтага спрабавалі нелегальна перайсці ў Польшчу, але часам мы бачым людзей у масках, нават калі гэта быў хтосьці са службаў, ім лёгка зліцца з натоўпам мігрантаў і разам імі правакаваць нашыя патрулі. Акрамя таго, людзі, якія нападаюць на нас, маюць небяспечныя прылады, такія як арбалеты або рагаткі, якія страляюць металічнымі шарамі ў нашыя машыны. Калі такая куля прабівае два шкла аўтамабіля, яе не кідаюць, а страляюць.
Што ў такой сітуацыі можа зрабіць польскі бок?
- Самае галоўнае — самавалоданне. Мы не можам ніяк нагнятаць абстаноўку і правакаваць. Мы абараняемся, не дапускаем да эскалацыі гэтага гвалту. Якія б ні былі нашы дзеянні, яны не могуць выйсці за межы краіны. У нас ёсць сродкі бяспекі, шлемы, шчыты, адаптаваныя закратаваныя машыны, і мы стараемся не дапускаць такіх сітуацый.
Чаму мігранты не едуць на пераход, ці лукашэнкаўскі бок не пускае людзей?
- Я неаднаразова размаўляў пра гэта з мігрантамі. На пачатку крызісу я займаўся прыёмам заявак на міжнародную абарону. Я правёў сотні інтэрв'ю, і большасць казалі, што яны нават не спрабавалі ўехаць у Еўропу легальна. Адразу вырашылі пайсці нелегальна. Калі б такія людзі добраахвотна перайшлі, то Польшча стала б першай краінай ЕС, дзе трэба было б падаваць прашэнне аб міжнароднай абароне. Гэта сведчыць толькі пра тое, што такія людзі не хочуць такога запыту і жадаюць застацца ананімнымі для польскіх службаў, каб як мага хутчэй трапіць у краіны Заходняй Еўропы.
Вы назвалі 49 краін паходжання мігрантаў. Як так атрымліваецца, што людзі з далёкіх краёў, дзе мала хто чуў пра Беларусь, выдатна ведаюць як дабрацца да мяжы?
- Мы бачым, што на інтэрнэт-парталах вельмі актыўна дзейнічаюць групы кантрабандыстаў, яны таксама часта карыстаюцца Telegram, вядуць своеасаблівую рэкламу, часта ўводзяць мігрантаў у зман, гарантуючы праезд у Германію за вялікія грошы. Пераход праз польскую мяжу - гэта толькі пэўны этап, наступны этап - знайсці кур'ера, гэта значыць кантрабандыста людзей, задача якога - даставіць іх у Заходнюю Еўропу. Толькі сёлета мы затрымалі больш за 300 такіх чалавек. Іх задачай была перавозка мігрантаў на аўтамабілях у Заходнюю Еўропу. Можна сказаць, што гэта ўжо арганізацыя з такой мафіёзнай структурай.
Хто там працуе, гэта людзі з Польшчы і Заходняй Еўропы?
- Падазраю, што члены такой групы ёсць усюды. У Польшчы Памежная служба ліквідуе злачынныя групы, якія займаюцца гэтай практыкай. Мы часта спыняем правадыроў не адразу на мяжы, не за рулём, а ў іх саміх у выніку расследавання. Пераважная большасць кур’ераў — замежнікі, палякаў вельмі мала, большасць — грамадзяне Украіны ды іншых постсавецкіх рэспублік.
Размаўляў Юры Ліхтаровіч