Ноччу з 27 на 28 мая 1940 года кааліцыйныя антынямецкія сілы з удзелам палякаў адбілі стратэгічны нарвежскі порт Нарвік. Гэта была першая перамога саюзнікаў у вайне з Трэцім Рэйхам.
Адбіццё порта з рук немцаў – гэта частка баявой кампаніі, якая ў гістарыяграфіі называецца Бітвай каля Нарвіку. Адбывалася яна з 9 красавіка па 8 чэрвеня 1940 года. Гэта была серыя бітваў паміж нямецкімі войскамі і флотам з аднаго боку і кааліцыйнымі сіламі Англіі, Францыі, Нарвегіі, Польшчы і іншых краін – з другога. Бітва была часткай Нарвежскай кампаніі – першага этапу актыўных баявых дзеянняў Другой сусветнай вайны ў Еўропе.
Бітву можна падзяліць на марскую фазу, якая прайшла ў акваторыі «Нарвік фіёрда», і наземную частку, дзе баі ішлі ў ваколіцах горада Нарвік і прылеглым да яго Нарвежскім скальным масіве.
З польскага боку ўдзел у ваенных дзеяннях прымала Асобная брыгада падгалянскіх стральцоў. Ваеннае фарміраванне было створанае ў студзені 1940 года ў Францыі пасля эвакуацыі з Польшчы ваенных частак, а таксама з польскіх эмігрантаў, якія жылі ў Францыі. Канчаткова брыгада налічвала 4 778 чалавек: у ёй служылі 182 афіцэры, 45 малодшых афіцэраў, 742 харужыя (прапаршчыкі паводле беларускай наменклатуры – рэд.) і 3 809 салдат. Камандаваў падраздзяленнем брыгадны генерал Зыгмунт Богуш-Шышка. А прыметнік «падгалянская» – ад назвы Падгалле – так называецца горны рэгіён на поўдні Польшчы.
9 красавіка 1940 года Гітлер напаў на Данію і Нарвегію. Данія была занятая на працягу дня. Адной з мэтаў ваеннай аперацыі было заняцце порта ў Нарвіку – да яго даходзіла чыгуначная лінія са Швецыі, па якой у Германію пастаўлялася залежная руда з пагрузкай на судны менавіта ў порце. У адрозненні ад Даніі, Нарвегія пачала змагацца. Каб не аддаць у рукі Гітлера стратэгічнага порту, саюзнікі вырашылі кінуць войскі на дапамогу Нарвегіі.
У паўночных водах з 9 да 14 красавіка адбывалася рэгулярная марская бітва, у выніку якой нямецкі флот, скіраваны ў Нарвегію, быў разбіты. У бітве таксама ўдзельнічалі польскія эскадраныя мінаносцы ORP Błyskawica, ORP Burza i ORP Grom.
У сваю чаргу 14 красавіка пачалася высадка сухапутных падраздзяленняў, якія адразу ж уступілі ў баі з нямецкімі захопнікамі. Ваенныя дзеянні вяліся ў цяжкім горным раёне. Дарэчы, бітва пад Нарвікам была характэрнай, таму што ў ёй прымалі ўдзел усе роды войск: авіяцыя, наводны і падводны флот, пяхота.
Польская брыгада складала 30% агулу сіл саюзнікаў. Пасля бітвы палякі апошнімі пакінулі нарвежскую зямлю, таму што прыкрывалі пасадку войск хаўруснікаў на судны. Брыгада вярнулася ў Францыю, дзе і была расфармаваная. Частка салдат і афіцэраў перабралася ў Вялікабрытанію і пазней змагалася на ваенных франтах супраць Германіі. Іншая частка палякаў пасля нападзення Гітлера на Францыю далучылася на французскага руху супраціву.
Валеры Саўко
слухайце аўдыёфайл