12 снежня 1970 года ўлады Польскай Народнай Рэспублікі павысілі цэны на асноўныя тавары. Рост цэн закрануў 45 груп тавараў, і перш за ўсё прадукты харчавання. Гэта выклікала незадаволенасць насельніцтва краіны і ў выніку прывяло да масавых пратэстаў рабочых.
І так, мяса і мясныя вырабы падаражалі ў сярэднім амаль на 18%, рыба і рыбныя кансервы – амаль на 12%, мука – на 16%, мармелад і варэнне – на больш чым 36%, макароны – на 15%, а манная каша – на 23%.
Акрамя таго, выраслі цэны на вугаль на 10% (гэта вельмі папулярнае ў Польшчы паліва ў прыватным сектары –рэд.), на цэглу – амаль на 37%, на баваўняныя тканіны – на 14,5%, на шаўковыя тканіны – на 37%, на дываны і дывановыя дарожкі – на 25%, на шклянкі – на 33%.
Дзеля справядлівасці варта дадаць, што таксама былі паніжаныя цэны на некаторыя тавары. І так, на 13% упалі цэны на тэлевізары, на 15% – на халадзільнікі і пыласосы, на 17% – на пральныя машыны. Акрамя таго, на 10% патаннелі швейныя машынкі, мыла і фарбы, на 21% – магнітафоны, на 32% – электрычныя лямпачкі і на 30% – панчохі і калготкі.
Насельніцтва краіны, перш за ўсё рабочыя, вельмі рэзка адрэагавала на павышэнне цэн, не звяртаючы ўвагі на паніжэнне на некаторыя тавары. У снежні 1970 года Польская Народная Рэспубліка была ў складаным моманце сваёй гісторыі, гаворыць гісторык, прафесар Ежы Айслер.
- У снежні 1970 года ПНР перажыла драматычны, адзін з найбольш крывавых момантаў у цэлай гісторыі. Старэйшыя палякі памяталі 1956 год, калі ўлады краіны крывава задушылі рабочае паўстанне ў Познані, і прыход да ўлады Уладзіслава Гамулкі. Здавалася, што нешта падобнае не паўторыцца, аднак паўтарылася.
У 1970 годзе польскае грамадства было стомлена кіраваннем Гамулкі: шэрасцю жыцця, негатывам, праблемамі з даступнасцю тавараў. І раптоўна перад самым Ражджаством улады павышаюць цэны. Жыццё і так было цяжкім, і таму рабочыя вырашаюць пратэставаць.
Першымі выступілі 14 снежня рабочыя гданьскай суднаверфі імя Леніна. Але перад тым, як пачаліся вулічныя сутыкненні і як рабочыя падпалілі ваяводскі камітэт партыі, яны спрабавалі наладзіць перамовы з уладамі.
Калі пасля 10 гадзін забастоўкі іх ніхто не выслухаў, яны выйшлі на вуліцы. І тады міліцыя выкарыстала спецсродкі, у тым ліку слезацечныя гранаты, супраць суднабудаўнікоў, якія накіроўваліся пад будынак партыйнага камітэту. І так пачаўся рабочы бунт на балтыйскім пабярэжжы, які некаторыя гісторыкі называюць рабочым паўстаннем.
Найбольш гвалтоўная рэакцыя назіралася на поўначы Польшчы, на ўзбярэжжы Балтыкі. Дарэчы, у польскай гістарыяграфіі гэтыя падзеі называюць «снежнем 1970 года». Дэманстрацыі, пратэсты, забастоўкі, стачкі і масавыя вулічныя хваляванні адбываліся галоўным чынам у Гдыні, Гданьску, Шчэціне і Эльблёнгу. Для падаўлення пратэстаў улады выкарысталі войска і міліцыю. У выніку тых падзей загінула каля 40 прастэстоўцаў, 1165 чалавек былі параненыя. З боку міліцыі і войска загінулі некалькі чалавек і некалькі атрымалі раненні.
Бунт у краіне працягваўся з 14 да 22 снежня.
Асноўныя пратэсты адбываліся на поўначы Польшчы, але таксама незадавальненне выказалі рабочыя Кракава, Валбжыха і іншых гарадоў, хоць іх пратэсты не мелі масавага характару.
Асноўным вынікам хваляванняў стала рашэнне ЦК Польскай аб’яднанай рабочай партыі аб адмене павышэння цэн. Акрамя таго, улады паднялі зарплаты нізкааплатным прафесіям.
Валеры Саўко
слухайце аўдыёфайл