Беларуская Служба

159 гадоў таму ўдзельнікі Студзеньскага паўстання скралі вялізную суму грошай у царскіх улад 

10.06.2022 06:02
Палякам удалося вынесці з банку 40 тыс. рублёў золатам, 400 тыс. рублёў банкнотамі і больш за 3 млн рублёў у аблігацыях. 
Аўдыё
  • 159 гадоў таму ўдзельнікі Студзеньскага паўстання скралі вялізную суму грошай у царскіх улад 
Aleksander Waszkowski - człowiek, który zaplanował i przeprowadził skok na Kasę Główną Królestwa Polskiego
Aleksander Waszkowski - człowiek, który zaplanował i przeprowadził skok na Kasę Główną Królestwa PolskiegoJózef Simmler/Wikimediacommons/DP

159 гадоў таму ўдзельнікі Студзеньскага паўстання, якое ў Беларусі вядомае як Паўстанне Каліноўскага, правялі дзёрзкую акцыю. У яе выніку з Польскага банку, падпарадкаванага царскім уладам, знікла вялізная сума грошай. Скрадзеныя фінансавыя сродкі пайшлі на працяг паўстання, якое было ў самым разгары.

Арганізатарам акцыі быў Аляксандр Вашкоўскі, выпускнік Матэматычнага факультэту Пецяргбургскага ўніверсітэту. У 1862 годзе мужчына прыбыў у Варшаву, а пасля таго, як пачалося Студзеньскае паўстанне, ён далучыўся да збройнага чыну. Вашкоўскі быў вельмі смелым і ўпэўненым чалавекам.

Калі пачалося паўстанне, ён вырашыў скрасці штабныя карты, якія знаходзіліся ў будынку Камісіі па бюджэце Польскага Царства, якое ўваходзіла ў склад Расійскай Імперыі. Гэтыя карты дапамаглі польскім партызанам у змаганні з царскімі захопнікамі. Дык вось, аднойчы Вашкоўскі прыйшоў у камісію ў час працы, дзе было шмат чыноўнікаў, і ўпэўненым крокам падаўся ў адзін з кабінетаў. Пасля ўзяў з шафы карты, культурна развітаўся са службоўцамі, сеў у кібітку і скрыўся. Ніхто ў яго не пытаўся, хто ён такі, і ніхто не затрымаў, бо ўсе думалі, што гэта нейкі важны рускі чыноўнік.

Неўзабаве пасля акцыі, у выніку якой былі выкрадзеныя карты, Аляксандр Вашкоўскі запланаваў і правёў аперацыю па выкраданні грошай. Дарэчы, у момант аперацыі яму было ўсяго толькі 22 гады!

Паўстанцы ведалі, што ў Польскім банку, які быў галоўнай фінансавай установай Польскага Царства, на штодзень захоўваецца шмат грошай.

Было вырашана не нападаць на банк, а забраць грошы іншым чынам. Вашкоўскі ўсталяваў сувязь з двума шматгадовымі супрацоўнікамі банку – Станіславам Янкоўскім і Станіславам Хэбдам. Янкоўскі служыў у банку 17 гадоў, а Хэбда – сем. Ім царскія чыноўнікі давяралі, прычым настолькі, што ў Янкоўскага быў асобны ключ да касы з грашамі. Але пры гэтым мужчыны былі польскімі патрыётамі, таму згадзіліся ўзяць удзел у акцыі. Праўда, пры пэўных умовах. Па-першае, яны запатрабавалі пісьмовы загад Часовага польскага ўраду, каб пераканацца, што грошы пойдуць на паўстанцкія мэты. А па-другое, папрасілі па 8 тыс. рублёў на кожнага, каб за гэтыя грошы выехаць за мяжу і там пачаць новае жыццё. Вашкоўскі і паўстанцкае кіраўніцтва згадзіліся.


Аляксандр Вашкоўскі і будынак Польскага банку (існуе па сённяшні дзень) Аляксандр Вашкоўскі і будынак Польскага банку (існуе па сённяшні дзень)

Да акцыі далучыліся яшчэ два чалавекі, якіх заангажавалі Янкоўскі і Хэбда – гэта былі фурманы Себаст’ян Пеліньскі і Матэвуш Тышкоўскі. Яны таксама атрымалі па 8 тыс. рублёў кожны. Мужчыны цягам некалькіх гадзін насілі з банку ў карэту цяжкія мяшкі з грашамі. Дарэчы, удалося забраць толькі палову грошай, якія знаходзіліся ў касе. Але гэта і так было шмат – проста астранамічная сума на тыя часы: 40 тыс. рублёў золатам, 400 тыс. рублёў банкнотамі і больш за 3 млн рублёў у аблігацыях. Праўда, неўзабаве аказалася, што аблігацыі не ўдасца абнаявіць, таму што царскія ўлады апублікавалі серыі і нумары аблігацый, зазначыўшы, што яны скрадзеныя і што іх банкі не могуць прымаць.

Арганізатарам акцыі на шчасце ўдалося скрасці грошы, хоць да правалу заставалася блізка. Супрацоўнік банку Эдвард Чарнецкі, які таксама ведаў пра акцыю і крыху дапамагаў, за маўчанне запатрабаваў 30 тыс. рублёў. Паўстанцы яму далі гэтыя грошы, бо баяліся правалу. Ужо пасля аперацыі Чарнецкі ўцякаў з Польшчы і трапіў у рукі царскіх жандараў. Яго пасадзілі ў турму, а грошы забралі.

Праз некалькі месяцаў пасля акцыі Аляксандр Вашкоўскі быў прызначаны апошнім кіраўніком паўстання па Варшаве. У снежні 1864 году яго схапілі царскія карнікі. Герой паўстання быў пакараны смерцю 17 лютага 1865 году. Дарэчы, гэта было апошняе публічнае пакаранне ўдзельнікаў паўстання.

Валеры Саўко

слухайце аўдыёфайл

Больш на гэтую тэму: Машына часу