Jan Nowak-Jeziorański, urodzony jako Zdzisław Jeziorański w Berlinie, był człowiekiem wielu talentów i pasji. Żołnierz Armii Krajowej, kurier Komendy Głównej AK, dziennikarz, pisarz i wieloletni dyrektor Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa, całe swoje życie poświęcił walce o wolną Polskę. Był nie tylko świadkiem, ale i uczestnikiem kluczowych wydarzeń XX wieku, od walki w czasie II wojny światowej, przez działalność na uchodźstwie, aż po aktywne wspieranie przystąpienia Polski do NATO i Unii Europejskiej.
- Pracowałem w kancelarii Sejmu. Tam przychodził do nas pan Jeziorański. Miałem możliwość zawsze zamienienia z nim kilku słów. Jednym słowem - to wielki człowiek, znakomita postać. Patriota w całym tego słowa znaczeniu - wspominał podczas uroczystości Janusz Komorowski, prezes Światowego Związku Żołnierzy AK.
00:19 13425622_1.mp3 W trakcie dzisiejszych uroczystości, prezes Światowego Związku Żołnierzy AK - Janusz Komorowski wspominał powojenne spotkania z Janem Nowakiem - Jeziorańskim (IAR)
Droga przez historię
Życie Jeziorańskiego pełne było niezwykłych zdarzeń. We wrześniu 1939 roku został zmobilizowany, a po klęsce kampanii wrześniowej uniknął niemieckiego oflagu dzięki brawurowej ucieczce z pociągu. Podczas okupacji zaangażował się w działalność konspiracyjną, a w 1943 roku został wysłany na Zachód jako kurier, by dostarczyć wiadomości z Polski. W Londynie alarmował władze brytyjskie o dramacie Żydów w okupowanej Polsce, a w czasie Powstania Warszawskiego organizował i prowadził Radio Błyskawica.
00:18 13425622_2.mp3 Dyrektor Muzeum Powstania Warszawskiego - Jan Ołdakowski - podkreśla, że recepta na przyszłość Polski według Nowaka - Jeziorańskiego jest wyjątkowo aktualna również w dzisiejszych czasach (IAR)
Jego życie było także pełne symbolicznych gestów. W samym środku powstańczej zawieruchy, 7 września 1944 roku, wziął ślub z Jadwigą Wolską, powstańczą łączniczką "Gretą". "Swego życia - takiego, jak ono było - nie zmieniłbym na żadne inne" – mówił w jednym z ostatnich wywiadów.
00:28 13424842_3.mp3 Jan Nowak-Jeziorański przekazał te, że gdy zryw wybuchnie, alianci nie pomogą Warszawie (IAR)
"Radio Wolna Europa" – głos wolności
Najbardziej rozpoznawalnym etapem działalności Jeziorańskiego była praca w Radiu Wolna Europa, które prowadził w Monachium od 1952 do 1975 roku. Była to misja, którą traktował jako kontynuację walki z czasów wojny. Dzięki tej rozgłośni miliony Polaków mogły poznać prawdę o świecie i sytuacji w kraju, mimo komunistycznej cenzury i zagłuszania sygnału.
00:28 13424842_4.mp3 Po wojnie na emigracji, pracował w redakcji polskiej BBC w Londynie, a następnie kierował sekcją polską Radia Wolna Europa. Tak wspominał pracę w rozgłośni w Monachium i rolę szefa redakcji (IAR)
Chociaż jego metody pracy bywały kontrowersyjne, Jeziorański pozostawił po sobie niezaprzeczalne dziedzictwo. Jak przypomniał podczas uroczystości Jan Ołdakowski, dyrektor Muzeum Powstania Warszawskiego: "Jego recepta patriotyzmu była wyjątkowa. To był jeden z ludzi tego pokolenia, które uważały, że patriotyzm to zaangażowanie. Po klęsce Powstania Warszawskiego zrozumiał, że Polska nigdy nie może być sama".
Dziedzictwo Jana Nowaka-Jeziorańskiego
W 1994 roku Jeziorański został odznaczony Orderem Orła Białego – najwyższym polskim odznaczeniem. Był również zaangażowany w działania na rzecz demokratycznej opozycji w PRL i Solidarności. Jego wielką zasługą była promocja idei integracji Polski z NATO, co w znaczący sposób wpłynęło na bezpieczeństwo kraju.
00:18 13424842_2.mp3 Jako konsultant Narodowej Rady Bezpieczeństwa USA za prezydentury Jimmy'ego Cartera i Ronalda Reagana, był cenionym publicystą oraz ekspertem od spraw międzynarodowych. Komentując konflikty zbrojne, Jan Nowak-Jeziorański podkreślał, że najważniejszy jest człowiek (IAR)
Jeziorański wrócił do Polski na stałe w 2002 roku, po dekadach spędzonych na emigracji. Zmarł 20 stycznia 2005 roku, kilka miesięcy po tym, jak Polska przystąpiła do Unii Europejskiej – celu, za który walczył przez całe swoje życie.
Pamięć o bohaterze
Dziś, dwadzieścia lat po jego śmierci, pamięć o Janie Nowaku-Jeziorańskim pozostaje żywa. Jego życie jest dowodem na to, że prawdziwy patriotyzm wymaga poświęcenia, odwagi i działania. Był człowiekiem, który połączył heroizm wojennego kuriera z wizją budowy silnej, wolnej i zintegrowanej z Europą Polski. To dziedzictwo, które inspiruje kolejne pokolenia.
PAP/IAR/dad