35 minutowy dokument ilustruje historię świątyni ojców Paulinów będącej zarazem oazą polskości i patriotyzmu Polonii na amerykańskiej ziemi. Powstała pierwotnie jako kaplica przerobiona ze stodoły, co jeden z kardynałów filadelfijskich porównał do drogi Jezusa, poczynając od stajenki betlejemskiej.
Dokument pokazuje wysiłki założyciela obecnego Narodowego Sanktuarium Matki Bożej Częstochowskiej o. Michała Zembrzuskiego (1908-2003), który z błogosławieństwem m.in. ówczesnych kardynałów Stefana Wyszyńskiego i Karola Wojtyły podjął się dzieła zgromadzenia niezbędnych funduszy na zakup gruntu, wzniesienie obiektu i jego rozbudowy.
Miejsce pielgrzymek setek tysięcy Polonusów
Na uroczystości konsekracji nowej świątyni gościł w 1966 roku prezydent USA Lyndon Baines Johnson, a w 1984 przybył tam Ronald Reagan. Stała się miejscem pielgrzymek setek tysięcy wiernych polskiego pochodzenia z całych Stanów Zjednoczonych oraz Amerykanów różnych ras i narodowości. Dwukrotnie odwiedził sanktuarium arcybiskup, a potem kardynał Wojtyła.
W świątyni mieści z woli Ignacego J. Paderewskiego jego serce. Na cmentarzu, najważniejszym wojskowym poza Polską, znajdują się groby ponad 2300 weteranów z I i II wojny światowej w tym uczestników wojny polsko-bolszewickiej, AK, a także Żołnierzy Wyklętych. Są wśród nich m.in. dowódcy: dywizjonu 303 – gen. Witold Urbanowicz, Armii Pomorze – gen. Władysław Bortnowski, Brygady Świętokrzyskiej NSZ – płk Antoni Szacki, cichociemni, w tym Jerzy Lerski, kurier rządu RP na uchodźstwie, a także Delegat Rządu na Kraj Stefan Korboński.
Premiera dokumentu zbiega się z 20 rocznicą śmierci O. Zembrzuskiego, a także 80 rocznicą powstania współorganizatora projekcji filmu, nowojorskiego Instytutu Piłsudskiego przy współpracy z Centrum Polsko-Słowiańskim (CPS).
Projekt przy współpracy TVP3 Lublin
Pomysłodawcą, autorem scenariusza i pierwszym producentem dokumentu jest polski lekarz z Nowego Jorku, dr Henryk Cioczek. Projektem zainteresowała się TVP w Lublinie, która przejęła główną produkcję w reżyserii Jarosława Mazura, absolwenta łódzkiej filmówki, będącego też autorem zdjęć.
Jak powiedział dr Cioczek inspiracją do zrealizowania dokumentu stało się dla niego spotkanie O. Zembrzuskiego, które przerodziło się w przyjaźń. - Szybko zorientowałem się jak wielką i wszechstronną był postacią. Mam świadomość jego zasług jako duchownego, ale też człowieka wzbogacającego zbiorowe życie Polonii – dodał polski lekarz.
Zwrócił uwagę, że Paulin był założycielem nie tylko Amerykańskiej Częstochowy, która stała się nie mogącym powstać w Polsce w czasach PRL pomnikiem na Milenium Chrztu w 1966 roku. Paulin współuczestniczył też w powołaniu do życia wielu innych instytucji polonijnych, jak CPS, Polsko-Słowiańskiej Federalnej Unii Kredytowej, "Nowego Dziennika", a także przychodni "Unitas" dla pacjentów mających problemy z uzależnieniem od różnych substancji, a także z zdrowiem psychicznym.
- Wiedziałem, że mam do czynienia z niezwykłą osobowością. Postanowiłem to zarejestrować dla potomnych. Chciałbym też w przyszłości wykorzystać materiały z początków posługi o. Zembrzuskiego w Zakonie Paulinów na Węgrzech, gdzie uratował ponad 1000 Żydów, głównie polskich - zapowiadał Cioczek, praktykujący lekarz, autor sześciu książek o tematyce historycznej i popularno–naukowej w tym o laureacie Nobla za odkrycie struktury DNA, Jamesie Watsonie, dwóch sztuk teatralnych i wielu artykułów.
"Beacon Hill Amerykańska Częstochowa" zdobył w 2020 roku jedną z głównych nagród na Festiwalu Filmu Polskiego w Chicago w kategorii "Losy Polaków".
PAP/dad