Wystawa "Penderecki. Ideografie" w gmachu Filharmonii Narodowej. Towarzyszy 5. edycji festiwalu Eufonie

Na ekspozycji można obejrzeć nieznane szerszej publiczności prace graficzne Krzysztofa Pendereckiego. Wystawa jest poświęcona znakom obecnym w zapisie "Kosmogonii" mistrza, napisanej na 25-lecie ONZ.

Krzysztof Penderecki

Foto: Piotr Guzik/Forum

Fragmenty zapisu "Kosmogonii" przeniesione zostały na matrycę przez artystę grafika Zygmunta Piotrowskiego w 1985 r. i odbite na ASP w Warszawie przez Jana Lewego. Oryginalne matryce nie zachowały się, podobnie jak cały nakład odbitek. Fragmenty zapisu przeniesione zostały na matrycę przez artystę grafika Zygmunta Piotrowskiego w 1985 r. i odbite na ASP w Warszawie.  Oryginalne matryce jednak się nie zachowały się, podobnie jak cały nakład odbitek. Kurator Katarzyna Haber wyjaśnia, że to druga w historii prezentacja tych dzieł. Pierwsza odbyła się w Krakowie w 1988 r.

"Kosmogonia" to dwudziestominutowe oratorium wykonywane przez trzech solistów, chór i orkiestrę. Jest jednym z najwybitniejszych utworów wielkiego kompozytora. Tę muzyczną opowieść o powstaniu i historii świata Krzysztof Penderecki stworzył w 1970 r. Dzieło powstało na zamówienie i miało uczcić 25. rocznicę powstania Organizacji Narodów Zjednoczonych. Literacką kanwą utworu stały się pisma Mikołaja Kopernika, teksty jońskiej szkoły filozofii, traktat Mikołaja z Kuzy, Księga Rodzaju, utwory Lukrecjusza, Owidiusza, Leonarda da Vinci i Giordana Bruna. Tekst składa się z osiemnastu cytatów – jak wyznał kompozytor – "zatartych" i niemal pozbawionych warstwy semantycznej.

🎼 Otwarcie wystawy towarzyszącej #FestiwalEufonie w @WarsawPhil prezentującej akwaforty sygnowane przez #KrzysztofPenderecki oraz druki cyfrowe z fragmentami prepartytury Kosmogonii. @kultura_gov_pl @RWisniewski_NCK pic.twitter.com/fCnMmhVwj0

— Narodowe Centrum Kultury (@NCK_PL) November 16, 2023

Wystawa prezentująca akwaforty fragmentów prepartytury "Kosmogonii" dostępna jest dla uczestników koncertów V Międzynarodowego Festiwalu  Muzyki Europy Środkowo-Wschodniej Eufonie. Dyrektor festiwalu i szef Narodowego Centrum Kultury prof. Rafał Wiśniewski przypomniał, że Krzysztof Penderecki towarzyszył Festiwalowi Eufonie od początku, od 2018 roku. 22 listopada odbędzie się koncert poświęcony 90. rocznicy urodzin kompozytora.

Koncert finałowy Eufonii wypełni „Jutrznia” - monumentalne dzieło Krzysztofa Pendereckiego na pięć głosów solowych, chór chłopięcy, chór mieszany i orkiestrę - łącznie ok. 230 wykonawców. Całość poprowadzi, występujący na Eufoniach po raz trzeci, węgierski dyrygent Zsolt Nagy. Tym wyjątkowym wydarzeniem, podczas którego po raz pierwszy od pół wieku zostaną w Warszawie wykonane obydwie części dzieła, Narodowe Centrum Kultury uczci 90. rocznicę urodzin kompozytora.

Wystawa "Penderecki. Ideografie” jest wyjątkowa. Krzysztof Penderecki – jak podkreślają organizatorzy ekspozycji – nie uprawiał muzyki graficznej, ale ściśle przemyślane znaki graficzne umieszczał w partyturach i głosach przeznaczonych dla dyrygentów i wykonawców, zwłaszcza przy oznaczaniu nietradycyjnych sposobów wydobycia dźwięku. Partytura "Kosmogonii" zaczyna się od swoistej legendy, w której kompozytor objaśnia dziewiętnaście użytych w zapisie zaprojektowanych przez siebie symboli graficznych, na przykład symbol objaśniony jako: "grać przy żabce, silnie naciskając smyczek, tak, by powstał nieprzyjemny zgrzyt".

Wystawa potrwa do 3 grudnia. Po jej zakończeniu prace – zgodnie z życzeniem ich autora i kuratora ekspozycji Zygmunta Piotrowskiego - zostaną przekazane pani Elżbiecie Pendereckiej.

IAR/ep