Roger Moorhouse, który obecnie pisze książkę o tzw. Grupie Ładosia - polskich dyplomatach w Szwajcarii ratujących Żydów w czasie Holokaustu - wziął udział w środę wieczorem w Londynie w debacie poświęconej ich działalności. Obok niego w dyskusji uczestniczyli architekt, publicysta i były poseł Czesław Bielecki, publicysta dziennika "Israel Hayom" Eldad Beck oraz radny londyńskiej dzielnicy Hackney Simche Steinberger - Żyd, którego przodkowie pochodzili z Polski.
Ofiara dyplomatycznych relacji
- Ta sprawa prawdopodobnie stała się ofiarą obecnych relacji między Izraelem a Polską i mam nadzieję, że gdy one się poprawią, decyzja zostanie zmieniona. Jest wystarczająco dużo analogicznych sytuacji, dużo podobnych przykładów dyplomatów z innych krajów, którym przyznano tytuł Sprawiedliwego wśród Narodów Świata, że gdy jakieś nowe informacje się pojawią, będzie to tylko kwestią czasu, że zostaną uhonorowani - powiedział Moorhouse zapytany o niedawną decyzję Yad Vashem w sprawie Ładosia i Ryniewicza.
Jako przykłady podobnych działań podejmowanych przez dyplomatów w celu ratowania Żydów Moorhouse wymienił Franka Foleya, brytyjskiego agenta wywiadu, który wydawał paszporty w ambasadzie w Berlinie czy Chiune Sugiharę, japońskiego konsula generalnego w Kownie. Przypomniał też, że zajmowali się tym także inni polscy dyplomaci - Henryk Sławik na Węgrzech i Tadeusz Romer w Japonii. Podkreślił, że wszyscy oni - podobnie jak Aleksander Ładoś - ryzykowali własnymi karierami, bo postrzegali ratowanie Żydów jako kwestię ważniejszą niż przestrzeganie reguł.
Wcześniej podczas debaty Moorhouse wskazywał m.in. na kontrast pomiędzy uznawaniem przez dyplomatów z Grupy Ładosia, uważających, że w sytuacji wyższej konieczności, za jaką uznawali ratowanie Żydów przed Holokaustem, półlegalne metody są dopuszczalne, a bardzo legalistycznym podejściem władz Szwajcarii, jak również Departamentu Stanu USA.
Plan ratowania Żydów
Polscy dyplomaci w Bernie - szef poselstwa Ładoś, jego zastępca Ryniewicz oraz konsul Konstanty Rokicki - opracowali plan ratowania Żydów mieszkających w różnych krajach okupowanych przez Niemcy poprzez nadawanie im paszportów krajów Ameryki Łacińskiej, głównie Paragwaju. Osoby mające takie dokumenty były wymieniane potem przez rząd III Rzeszy na obywateli niemieckich mieszkających w krajach Ameryki Łacińskiej.
W 2019 roku Instytut Yad Vashem przyznał tytuł Sprawiedliwego wśród Narodów Świata tylko Rokickiemu, którego rodzina odmówiła przyjęcia medalu na znak protestu przeciwko nieuwzględnieniu Ładosia. W listopadzie tego roku instytucja ta potwierdziła, że Ładoś i Ryniewicz nie zostaną uhonorowani w ten sam sposób.
Dwudniowa debata
Debata w Londynie była elementem dwudniowego wydarzenia poświęconego Grupie Ładosia, którego częścią będzie także spektakl teatralny "Paszporty życia” wystawiony przez teatr im. J. Osterwy z Lublina w teatrze Instytutu Królewskiego w Londynie w czwartek wieczorem.
Roger Moorhouse to brytyjski historyk i pisarz specjalizujący się w historii II wojny światowej. Jest autorem lub współautorem kilkunastu książek na ten temat. Najważniejsze z nich to "Pakt diabłów. Sojusz Hitlera i Stalina" o współpracy niemiecko-sowieckiej w latach 1939-1941, "Stolica Hitlera. Życie i śmierć w wojennym Berlinie" oraz "Polska 1939. Pierwsi przeciwko Hitlerowi" o polskiej wojnie obronnej. W 2020 roku został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Zasługi RP za wkład w rozpowszechnianie wiedzy o polskiej historii w Wielkiej Brytanii.
IAR/PAP/dad