55. rocznica inwazji wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację

55 lat temu, w nocy z 20 na 21 sierpnia 1968 roku, wojska Układu Warszawskiego rozpoczęły zbrojną interwencję w Czechosłowacji. Jej celem było przerwanie politycznych reform liberalizacji, określanych jako "Praska Wiosna", a wprowadzanych przez ówczesne komunistyczne władze kraju.

Interwencja wojsk sowieckich w Czechosłowacji, 1968 rok

PAP/Photoshot

W trwającej miesiąc operacji pod kryptonimem "Dunaj" wzięło udział od 200 do 500 tysięcy żołnierzy sił zbrojnych Związku Radzieckiego, Bułgarii, NRD, Polski i Węgier. Użyto 6300 czołgów i 800 samolotów. Zginęło ponad 100 osób, a kilkaset zostało rannych.

Była to największa zorganizowana akcja wojskowa w historii powojennej Europy. Stanowiła odpowiedź sowietów na próbę demokratyzacji systemu, rozpoczętą przez działaczy Komunistycznej Partii Czechosłowacji z pierwszym sekretarzem Aleksandrem Dubczekiem na czele. Zniesienie cenzury, rehabilitacja skazanych w procesach politycznych oraz zapowiedź reformy gospodarczej wywołały niepokój Moskwy. Po nieskutecznych ostrzeżeniach sowieci podjęli zbrojną interwencję, tłumacząc ją udzieleniem "bratniej pomocy".

W operacji dławienia Praskiej Wiosny uczestniczyło blisko 25 tysięcy polskich żołnierzy podległych ministrowi obrony narodowej, którym był wówczas generał Wojciech Jaruzelski.

Wbrew oficjalnej akcji propagandowej, uzasadniającej agresję na Czechosłowację, polskie społeczeństwo wyrażało sprzeciw wobec inwazji. W wielu miastach pojawiły się ulotki i napisy na murach jawnie krytykujące akcję "Dunaj". Protestowali intelektualiści, wśród nich: Jerzy Andrzejewski, Zygmunt Mycielski i Sławomir Mrożek, a także mniejszość polska w Czechosłowacji oraz powojenna emigracja.

26 sierpnia kierownictwo czechosłowackiej partii komunistycznej z jej liderem Aleksandrem Dubczekiem wywieziono do Moskwy i zmuszono do podpisania zgody na obecność wojsk "sojuszniczych" na terenie ich kraju. Ponownie wprowadzono cenzurę i kontrolę nad mediami.

W proteście przeciwko sowieckiej interwencji w Czechosłowacji, 8 września 1968 roku, Polak Ryszard Siwiec dokonał samospalenia podczas centralnych dożynek na Stadionie Dziesięciolecia w Warszawie. W podobny sposób zaprotestował w styczniu 1969 roku Czech Jan Palach, student praskiego Uniwersytetu Karola. Nie mógł jednak wiedzieć o wcześniejszym czynie Polaka, ponieważ polskie służby skutecznie wyciszyły echa tamtego wydarzenia.

W czasie sowieckiej inwazji w 1968 roku z Czechosłowacji wyemigrowało około 300 tysięcy Czechów i Słowaków, a po jej zakończeniu - kolejne 70 tysięcy. Przeformowane jednostki wojsk radzieckich pozostały na terytorium tego państwa do 1991 roku.

PAP/IAR/PP