Redakcja Polska

130 lat temu urodził się Jarosław Iwaszkiewicz, pisarz, poeta, prozaik i tłumacz

20.02.2024 13:25
Współtwórca Skamandrytów, redaktor naczelny „Twórczości”, prezes Związku Literatów Polskich, poseł na Sejm PRL i Sprawiedliwy wśród Narodów Świata był jedną z najważniejszych postaci polskiej literatury minionego stulecia.
Audio
  • Jarosław Iwaszkiewicz urodził się 130 lat temu - materiał Ewy Plisieckiej [posłuchaj]
Jarosław Iwaszkiewicz
Jarosław IwaszkiewiczNAC

Był autorem powieści "Sława i chwała", „Czerwone tarcze”, "Kochankowie z Marony" oraz mistrzem opowiadań – te najbardziej znane to "Brzezina", "Tatarak", "Panny z Wilka", „Młyn nad Utratą” i "Matka Joanna od Aniołów". Karierę literacką rozpoczął w dwudziestoleciu międzywojennym w Warszawie, gdzie należał do elity ówczesnego świata literackiego. Był w grupie występującej w kabarecie "Pikador", następnie współtworzył słynną grupę Skamander. Należał do Związku Zawodowego Literatów Polskich. Swoje wiersze, artykuły i recenzje umieszczał w Wiadomościach  Literackich. Był sekretarzem w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych, od 1925 członkiem polskiego PEN Clubu. Od 1927 pracował w dyplomacji - pełnił obowiązki sekretarza poselstwa RP w Kopenhadze i Brukseli.

W czasie II wojny światowej Jarosław Iwaszkiewicz działał w strukturach Polski podziemnej w wydziale kultury i sztuki. Jego willa w podwarszawskim Stawisku przez cały okres okupacji, a zwłaszcza po upadku Powstania Warszawskiego, była schronieniem dla wielu ukrywających się Polaków i Żydów. W szczytowym momencie w majątku ukrywało się ponad 40 osób. W kwietniu 1991 r. Instytut Yad Vashem w Jerozolimie odznaczył pośmiertnie Annę i Jarosława Iwaszkiewiczów tytułem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata.  

Karierę literata i pisarza Iwaszkiewicz kontynuował po wojnie - był wieloletnim redaktorem naczelnym miesięcznika literackiego Twórczość i prezesem Związku Literatów Polskich, dyplomatą i posłem na Sejm. Czterokrotnie nominowano go do literackiego Nobla. Jak ocenia krytyk literacki Tomasz Wroczyński, autor monografii „O twórczości Jarosława Iwaszkiewicza”, Iwaszkiewicz był przede wszystkim poetą, mimo że uprawiał nieomal wszystkie gatunki literackie i publicystyczne. Sięgał po dramat, prozę powieściową i opowiadania, tworzył eseistykę, był wytrawnym epistolografem i felietonistą. Twórczość Iwaszkiewicza była inspiracją dla filmowców - Jerzy Kawalerowicz wyreżyserował „Matkę Joannę od Aniołów”, a Andrzej Wajda przeniósł na duży ekran „Panny z Wilka” i „Brzezinę”.

Ocena postaci pisarza od lat dzieliła polskie środowisko artystyczne. Z jednej strony spotykał się z ostrą krytyką swoich postaw, inni zaś z podziwem wyrażali się o jego talencie. Dla jednych był to niezwykle utalentowany pisarz, najważniejszy Skamandryta, dla drugich z kolei - serwilistyczne nastawiony konformista, który dobrze żył z każdą władzą. Niewątpliwie jednak był jedną z najważniejszych postaci polskiej literatury minionego stulecia, szczególnie zaś początków jego drugiej połowy.

Jarosław Iwaszkiewicz zmarł 2 marca 1980 r. w Warszawie. Był laureatem licznych nagród i wyróżnień - zarówno polskich, jak i zagranicznych. Otrzymał między innymi tytuły doktora honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego i Jagiellońskiego. Dziś w Stawisku, gdzie mieszkał wiele lat, działa muzeum poświęcone jego życiu i twórczości. 

IAR/ep

25 lat temu zmarł Zbigniew Herbert, jeden z najwybitniejszych polskich poetów

28.07.2023 12:30
Autor między innymi cykli poetyckich "Pan Cogito" i "Raport z oblężonego Miasta", a także zbioru esejów "Barbarzyńca w ogrodzie" zmarł 28 lipca 1998 roku.  

107 lat temu zmarł Henryk Sienkiewicz, laureat literackiej Nagrody Nobla

15.11.2023 11:56
Pisarz, podróżnik, publicysta zmarł 15 listopada 1916 roku w szwajcarskim Vevey. Tworzył w czasach, gdy Polska znajdowała się pod zaborami, pisał "ku pokrzepieniu serc". Był autorem miedzy innymi Trylogii, "Krzyżaków", "Quo vadis" i "W pustyni i w puszczy". 

60 lat temu zmarł Gustaw Morcinek, pisarz który wprowadził Śląsk do polskiej literatury

20.12.2023 12:15
Pisarz, nauczyciel, publicysta, a także działacz społeczny i polityczny, znalazł uznanie i trwałe miejsce w podręcznikach literatury między innymi za sprawą utworów poświęconych tematyce górniczej i śląskiej.