Podczas II wojny światowej nieformalna grupa polskich dyplomatów z poselstwa RP w Bernie oraz przedstawicieli organizacji żydowskich współdziałała pod kierownictwem posła RP w Szwajcarii, Aleksandra Ładosia, w celu ratowania europejskich Żydów. Co najmniej od początku 1941 aż do końca 1943 roku jej członkowie nielegalnie kupowali, sporządzali i dostarczali osobom zagrożonym Zagładą sfałszowane paszporty oraz poświadczenia obywatelstwa czterech państw Ameryki Południowej i Środkowej: Paragwaju, Hondurasu, Haiti i Peru, które co do zasady chroniły ich właścicieli przed wywózką do obozów śmierci. Według różnych szacunków, grupa Ładosia wystawiła około 4-5 tysięcy takich dokumentów, a akcja paszportowa mogła objąć nawet do 10 tysięcy osób.
Złoty Medal Kongresu jest najwyższym, obok Medalu Wolności, odznaczeniem państwowym Stanów Zjednoczonych, przyznawanym cywilom od 1776 roku. W projekcie ustawy podkreślono, że odznaczenie Grupy Ładosia pomoże przypomnieć ludzkości, że kiedy dyplomaci stanęli w obliczu straszliwych kryzysów, wychodzili poza szereg, ryzykując w tym swoją karierę oraz życie swoje i swoich rodzin, aby zaangażować się w tę misję humanitarną. "Dyplomaci dzisiejszych i przyszłych pokoleń mogą patrzeć na tych bohaterów i czerpać inspirację z ich heroicznego i pełnego poświęceń życia" - podkreślili autorzy ustawy.
Na Liście Ładosia - publikacji wydanej przez Instytut Pileckiego - znajduje się ponad 3 tysiące 200 osób, na których nazwiska zostały wystawione paszporty latynoamerykańskie przez Poselstwo RP i organizacje żydowskie w Szwajcarii. Dzięki tej publikacji po raz pierwszy opisano działalność dyplomatów w kontekście ratowania europejskich Żydów.
Złoty Medal zostanie przekazany Holocaust Memorial Museum w Waszyngtonie.
IAR/dad