Żółkiew została założona w 1597 przez hetmana polnego koronnego Stanisława Żółkiewskiego, herbu Lubicz. Miasto wraz z zamkiem zaprojektował Paweł Szczęśliwy, który był jednym z przedstawicieli szkoły włoskiej w architekturze. Żółkiewski chciał bowiem, aby jego miasto przypominało renesansowy Zamość (który także był miastem prywatnym). Żółkiew prawa miejskie otrzymała 22 lutego 1603 dzięki przywilejowi króla Zygmunta III Wazy. Fundator miasta od samego początku osobiście doglądał budowy najważniejszych obiektów – zamku, kościoła, cerkwi, a pod jego nieobecność czyniła to jego żona, Regina z Herburtów Żółkiewska.
Żółkiew była ulubioną rezydencją Jana III Sobieskiego. Król umocnił miasto nowoczesnymi obwarowaniami, dekorował też miasto w stylu barokowym, tu przywoził swoje liczne wojenne trofea. Wówczas powstała w mieście szkoła pisania ikon, manufaktura fajansu czy drukarnia hebrajska. Król także odnowił i wyposażył kościół dominikanów, a także współfinansował budowę klasztoru bazylianów i nowej synagogi. To w Żółkwi odbyła się tu m.in. uroczystość nadania królowi Sobieskiemu przez króla Francji Ludwika XIV w 1676 r. Orderu Ducha Świętego, obchody zwycięstwa odniesionego pod Wiedniem i wręczenie w 1684 r. papieskich wyróżnień przysłanych przez Innocentego XI – poświęconego miecza i kapelusza Janowi III, a królowej Marii Kazimierze – Złotej Róży. To właśnie królowi Sobieskiemu zawdzięcza się przebudowę żółkiewskiego zamku, który stał się iście królewską rezydencją.
Po śmierci Jakuba Sobieskiego, miasto odziedziczyła jego córka Maria Karolina de Bouillon, która przekazała później w spadku Żółkiew swojemu kuzynowi Michałowi Kazimierzowi Radziwiłłowi „Rybeńce”, ówcześnie wojewodzie wileńskiemu i hetmanowi wielkiemu litewskiemu. Był ostatnim właścicielem miasta który dbał o nie. Jego następcy nie interesowali się zbytnio Żółkwią, przez co miasto podupadło, a majątek zlicytowano i rozprzedano.
O historii miasta i jego obecnych skarbach, które wymagają renowacji rozmawiamy z dr. Michałem Laszczkowskim, założycielem i prezesem Fundacji Dziedzictwa Kulturowego.
Cykl "Śladami polskiego dziedzictwa na Wschodzie" powstaje we współpracy z Fundacją Pomoc Polakom na Wschodzie.
Audycja finansowana jest ze środków Kancelarii Prezesa Rady Ministrów w ramach Zadania publicznego dotyczącego pomocy Polonii i Polakom za granicą.
Do wysłuchania programu zaprasza Katarzyna Semaan.
Audycję zrealizowała Magdalena Górecka-Balcer.
Teksty czytał Maciej Gudowski.