Z dokumentów wynika, że część pieniędzy na zakup paszportów pochodziła ze zbiórek dokonanych przez rodziny żydowskie w Wielkiej Brytanii, a system ich przekazywania opracowało polskie Ministerstwo Skarbu.
"Paszporty Paragwaju". Pierwszy film o Grupie Berneńskiej
- Wpłat dokonywano w Anglii, transfery szły do Szwajcarii. Tak ambasador Ładoś i jego ludzie mogli kupować dokumenty dla Żydów - wyjaśniał na Twitterze Jakub Kumoch.
Ambasador powołuje się na dokument Ministerstwa Skarbu (odpowiednik dzisiejszego Ministerstwa Finansów) z 1 lipca 1943 roku. "Ministerstwo Skarbu bedzie przyjmować w Londynie wpłaty na koszt paszportów i telegrafować Poselstwu (w Szwajcarii - przyp. bm). (...) Wypłacając pieniądze, należy uprzedzić, iż odbierający musi następnie pokazać paszport jako dowód właściwego zużycia pieniędzy" - czytamy w dokumencie.
Grupa Berneńska uratowała ok. 8 tys. Żydów
Dyplomaci należący do Grupy Berneńskiej, działając w okresie wojny w polskim poselstwie w Bernie w Szwajcarii, ratowali Żydów poprzez wystawianie im fałszywych paszportów. Polscy dyplomaci oraz działacze organizacji żydowskich pozyskiwali paszporty państw Ameryki Łacińskiej, które następnie trafiały do Żydów w okupowanej Europie. Były to paszporty głównie Paragwaju, Salwadoru, Hondurasu, Boliwii, Peru i Haiti, które chroniły swoich posiadaczy w gettach przed wywózką do niemieckich obozów zagłady. Ich właścicieli kierowano do obozów dla internowanych, gdzie pewna część z nich doczekała końca wojny.
W skład grupy wchodzili - poza ambasadorem RP w Bernie Aleksandrem Ładosiem, jego zastępcą Stefanem Ryniewiczem i konsulem Konstantym Rokickim - także attaché poselstwa Juliusz Kuehl oraz szefowie dwóch organizacji żydowskich - Abraham Silberschein i Chaim Eiss.
Szacuje się, że nielegalny proceder (paszporty kupowano od honorowych przedstawicieli państw południowoamerykańskich w Bernie) pochłonie ok. 5-6 mln franków szwajcarskich.
W maju 2019 roku Instytut Yad Vashem uhonorował Konstantego Rokickiego, członka Grupy Berneńskiej, medalem Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata. Uhonorowanie tylko jednego z członków grupy wzbudziło kontrowersje m.in. u rodziny uhonorowanego oraz u konsula honorowego RP w Zurychu Markusa Blechnera.
Zobacz serwis specjalny o Polakach ratujących Żydów podczas II wojny światowej:
bm