Porozumienie jastrzębskie było jednym z trzech porozumień, kończących falę strajków w sierpniu 1980 roku i rozpoczynających przemiany ustrojowe w kraju. 32 lata temu, 3 września 1980 roku strona rządowa podpisała porozumienie ze strajkującymi w Jastrzębiu. Było ono dopełnieniem wcześniej zawartych porozumień w Szczecinie i Gdańsku.
Oprócz poparcia 21 postulatów gdańskich, górnicy wywalczyli między innymi zniesienie czterobrygadowego systemu pracy w kopalniach, wolne soboty dla całej Polski oraz podnoszenie zarobków w ślad za wzrostem kosztów utrzymania. Masowe protesty na Śląsku, gdzie strajkowało ponad 100 tysięcy robotników w kilkudziesięciu zakładach pracy, przyspieszyły negocjacje w Gdańsku i Szczecinie. Andrzej Wińczewski - sygnatariusz porozumienia jastrzębskiego z ramienia katowickiej kopalni "Wujek" wspominał, że w 1980 roku robotnicy mieli po prostu dość rzeczywistości. - Ceny szły do góry, ludzie byli poniewierani, wykorzystywani i mieli tego wszystkiego dość - powiedział. Dodał, że pracownicy żądali niezależnych związków zawodowych.
Umowa z Jastrzębia jest zaliczana do porozumień sierpniowych, które zakończyły blisko dwumiesięczną falę strajków w całej Polsce. Zdaniem historyka z Uniwersytetu Śląskiego, profesora Zygmunta Woźniczki, postawa Ślązaków przyczyniła się do ogólnopolskiego sukcesu Solidarności. Ocenia, że było to gwóźdź do trumny ekipy Gierka i systemu komunistycznego.
Przemysław Miśniewicz ze stowarzyszenia Pokolenie podkreślał, że Śląsk miał ogromny wkład w powstanie niezależnych związków i wydarzenia Sierpnia, bowiem komunistyczne władze stały się skłonne do ustępstw dopiero na wiadomość o strajkach w kopalniach. Wcześniej liczyły się z tym, że "nic nie zmąci cichej, śląskiej wody". Miśniewicz podkreślił, że na przełomie sierpnia i września na Śląsku strajkowało około 100 tysięcy ludzi.
Porozumienie jastrzębskie liczące 29 punktów, podpisano po kilkunastu godzinach negocjacji, 3 września 1980 roku, wczesnym rankiem około godziny 5.40. Mimo, że część przyjętych postulatów dotyczyła spraw socjalnych górników, to miały one później znaczenie dla pracowników w całym kraju. Na przykład częstą wśród górników pylicę płuc zaliczono do chorób zawodowych, a jednocześnie uzależniono włączanie innych chorób do tej kategorii od opinii związków zawodowych, z czego korzystały potem także inne branże. Świadczenia rodzinne miały być jednolite w całej Polsce, a to oznaczało podwyższenie ich do poziomu obowiązującego w wojsku i milicji.
W rocznicę podpisania porozumienia przy upamiętniającym je pomniku na placu przy kopalni Zofiówka (dawniej Manifest Lipcowy) późnym popołudniem odprawiona zostanie msza polowa pod przewodnictwem metropolity katowickiego arcybiskupa Wiktora Skworca. Po mszy przed pomnikiem złożone zostaną wieńce i kwiaty. Natomiast 8 września na stadionie miejskim w Jastrzębiu Zdroju odbędzie się koncert urodzinowy, który zwieńczy rocznicowe obchody.
agkm
Serwis specjalny: Sierpień 80 >>>