14 grudnia 1948 roku rozpoczął się kongres zjednoczeniowy Polskiej Partii Socjalistycznej i Polskiej Partii Robotniczej. Powstała Polska Zjednoczona Partia Robotnicza, która rządziła Polską Ludową nieprzerwanie, aż do częściowo wolnych wyborów w 1989 roku.
PZPR była przede wszystkim organem administracyjnym wpływającym na wszystkie dziedziny życia społecznego i gospodarkę. W szczytowym momencie liczyła trzy miliony członków.
Z PPS i PPR
Rozkład sił w PZPR nie był równy, de facto nowa partia była przedłużeniem PPR-u.
– Kongres zjednoczeniowy w 1948 roku był zwieńczeniem dłuższego procesu – mówił historyk dr Dariusz Stola w aud. Katarzyny Kobyleckiej w 1996 roku. – W gruncie rzeczy był to pewien akt rytualny. Opera ku czci nowo powstałej partii, przewodniczącego Bieruta i oczywiście Józefa Stalina.
08:15 Powstanie_PZPR.mp3 O powstaniu Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej mówi historyk dr Dariusz Stola, aud. Katarzyny Kobyleckiej z cyklu "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej – Polska” (18.11.1996)
Żeby osłabić znaczenie dawnego PPS-u w nowej partii przyjęto uchwałę o wykluczeniu członków stanowiących tzw. chwiejny element. Co ciekawe, to PPS był procentowo bardziej robotniczą partią niż PPR.
Jedna partia, cała władza
Zjazd zjednoczeniowy odbył się w dniach 15-21 grudnia 1948 w auli Politechniki Warszawskiej.
– Z wyrazami serdecznych i gorących uczuć braterstwa we wspólnej walce przybyli na nasz kongres przedstawiciele mas pracujących partii komunistycznych – witał wszystkich Bolesław Bierut. – Zarówno z najodleglejszych, jak i z najbliższych krajów świata, z delegacją bohaterskiej i przodującej komunistycznej partii ZSRR na czele.
02:02 Bolesław_Bierut_powstanie PZPR.mp3 Przywitanie uczestników I zjazdu PZPR przez prezydenta Bolesława Bieruta, z cyklu "Głosy naszej historii”. (PR, 15.12.1948)
Aż do wyborów w 1989 roku PZPR miała status partii państwowej. Najważniejszą rolę w PZPR pełniły: Komitet Centralny, Biuro Polityczne oraz ich sekretariaty. Od woli partii zależała obsada najważniejszych stanowisk we wszelkich instytucjach państwowych.
Bolesław Bierut przemawiał na kongresie przez pięć godzin.
– Tylko klasa robotnicza zdolna jest stanąć na czele mas wyzyskiwanych i uciskanych – mówił nowy szef partii do zebranych. – Potrafi znieść zwyrodniały system kapitalistyczny, wyzwolić na zawsze całe społeczeństwo od wyzysku, ucisku i walk klasowych; zbudować nowy system wytwarzania, oparty o świadomą gospodarkę planową. Już 100 lat temu była to teoria naukowa, dziś jest to rzeczywistość.
Jak rodziła się PZPR? - posłuchaj archiwalnych dźwięków z 1948 roku.
mb