Nie wiemy, kiedy przyszedł na świat książę cieszyńskich zbójników. Pierwszą pewną informacją na jego temat jest data chrztu - 13 listopada 1680 roku. Ondraszek, a właściwie Andrzej Szebasta, urodził się w bogatej chłopskiej rodzinie wójta wsi Janowice.
Zgodnie z tradycją urząd wójta był dziedziczny i sprawował go najstarszy w rodzie. Jednak funkcja nie przypadła Ondraszkowi. W 1709 roku wójtem został jeden z dziewięciorga rodzeństwa Ondraszka, młodszy od niego - Jan. Stąd przypuszczenia, że już wówczas harnaś prowadził zbójeckie życie. Pewne jest, że w 1711 roku został dowódcą bandy rozbójników, złożonej z dezerterów z austriackiej armii.
05:30 Gawęda Ondraszek.mp3 Gawęda dr Urszuli Janickiej-Krzywdy na temat źródeł legend zbójnickich
Nie był Robin Hoodem
W górach zbójnicy mogli rozwijać swój łupieżczy fach. Geograficznie trudnodostępny teren sprzyjał ukrywaniu się przed władzą, nie bez znaczenia było nastawienie lokalnej społeczności, która bardziej od miejscowych zbójców nienawidziła poborców podatkowych.
- Każdy bandyta chroni swoją społeczność, bo w ten sposób sam jest chroniony – mówił Witold Vargas w audycji Sławy Bieńczyckiej z cyklu "Sobota z Jedynką". Posłuchaj audycji poświęconej galerii najsłynniejszych karpackich harnasiów.
Banda Ondraszka nie była romantyczną zbieraniną szlachetnych banitów. Herszt i jego podwładni napadali na dwory i wioski. Zbójnicy nie mieli oporów przed splamieniem sobie rąk ludzką krwią.
13:00 janosik3.mp3 Najsłynniejsi karpaccy zbójnicy, audycja Sławy Bieńczyckiej z cyklu "Sobota z Jedynką". (PR 18.04.2015)
Straszny koniec zbójnika
Lokalna społeczność nie wydała Ondraszka nawet po wyznaczeniu za niego sowitej nagrody. Zbójnika zdradzili jego kompani. Spiskowi przewodził Jerzy Juraszek, który zgładził swojego harnasia w karczmie Antoniego Horaka w Świadnowie w nocy z 31 marca na 1 kwietnia 1715. Bandyci przewieźli ciało herszta do Frydku, gdzie - jak podaje "Polski słownik biograficzny" Michaela Morysa - zostało poćwiartowane i rozwieszone po okolicy.
Heraklesi i Tezeusze gór
Podobnie jak inni zbójnicy, również Ondraszek stał się nieśmiertelny dzięki folklorowi. Po jego śmierci, tak jak w przypadku Janosika, zaczęły powstawać legendy o bohaterskim zbójcy.
- Legendy o zbójnikach to jedyne na naszych ziemiach przykłady mitu bohaterskiego, zakorzenionego głęboko w tradycji euroazjatyckiej - wyjaśniała etnograf dr Urszula Janicka-Krzywda na antenie Polskiego Radia.
bm