Kromer pochodził ze stanu mieszczańskiego. Urodził się 11 listopada 1512 roku w niemieckiej rodzinie w Bieczu. Studiował w Akademii Krakowskiej, po której ukończeniu pracował w kancelarii królewskiej. W latach 1537-1540 pozostawał poza granicami Polski. Pobierał wówczas nauki we Włoszech: w Padwie oraz Bolonii.
Po powrocie do kraju został sekretarzem i emisariuszem biskupa krakowskiego Piotra Gamrata, a po śmierci pracodawcy, bliskim współpracownikiem Samuela Maciejowskiego i sekretarzem króla Zygmunta Augusta. Mimo przynależności do stanu duchownego Kromer podzielał tolerancyjną postawę monarchy w kwestiach religijnych.
– Byli dobrymi politykami. Uderzyły mnie ich zapiski z końca XVI wieku. Często jeździli na Zachód i wiedzieli, że Rzeczpospolita była zlepiona z różnych narodów i że gdyby wojny religijne przeniosły się do nas, oznaczałoby to nieuchronny rozpad Rzeczpospolitej - wyjaśniał historyk prof. Janusz Tazbir w audycji Anny Lisieckiej z cyklu "Na marginesach literatury".
Marcin Kromer zajmował się przede wszystkim sprawami pruskimi. W 1551 roku został skierowany jako kanonik do Lidzbarka Warmińskiego. Tam współpracował z biskupem Stanisławem Hozjuszem, choć poglądy duchownych różniły się znacząco.
13:55 pierwszy bedeker polski - marcin kromer _polska____716_06_ii_tr_0-0_1136943913e7bf0c[00].mp3 "Pierwszy bedeker polski" - audycja Hanny Lisieckiej z cyklu "Na marginesach literatury" poświęcona dziełu "Polska, czyli o położeniu, obyczajach, urzędach Rzeczypospolitej Królestwa Polskiego" i jego autorowi Marcinowi Kromerowi. (PR, 6.08.2006)
Po śmierci Hozjusza, to właśnie Kromer objął diecezję warmińską. To tu powstało jedno z najważniejszych dzieł tego wybitnego humanisty - "Polska, czyli o położeniu, obyczajach, urzędach Rzeczypospolitej Królestwa Polskiego".
– To był przewodnik po Polsce dla tych, którzy chcieli w szybki i łatwy sposób zapoznać się przynajmniej z podstawowymi rzeczami o tym kraju. W przewodniku zawarte były wiadomości o mieszkańcach Rzeczpospolitej, ich prawach i funkcjonowaniu ustroju – mówił Janusz Tazbir. – Dzieło to zostało pisane przez człowieka, który był zadowolony z życia w swoim kraju.
bm