45 lat temu, 26 września 1978 roku, zmarł Jan Parandowski, pisarz, eseista, tłumacz literatury, autor znanej każdemu ze szkoły "Mitologii".
Więcej archiwalnych dźwięków o Janie Parandowskim w serwisie specjalnym - Radia Wolności >>>
- Umiłowanie czy też znawstwo antyku to jest pewien stereotyp, który ojca goni przez całe życie – mówi Zbigniew Parandowski, syn pisarza.
Czesław Miłosz wypowiedział się o nim jako o olimpijczyku tzn. człowieku odseparowanym od rzeczywistości na korzyść przebywania w górnych sferach wyobraźni - to jest niesłychanie fałszywy obraz, można powiedzieć, że było wręcz odwrotnie – ocenia syn poety.
Jan Parandowski urodził się 11 maja 1895 roku we Lwowie. Po ukończeniu IV Gimnazjum Klasycznego im. Jana Długosza w rodzinnym mieście w 1913 roku rozpoczął studia filologii antycznej oraz archeologii na Uniwersytecie Lwowskim. Po wybuchu I wojny światowej zmuszony był przerwać naukę. Został internowany do Rosji, gdzie był jeńcem cywilnym przez 5 lat. Osiadł w Saratowie, uczył tam w gimnazjum i wydawał gazetę "Wiadomości Saratowskie". Był świadkiem początku przewrotu bolszewickiego, rewolucji rosyjskiej 1917 roku. W 1919 roku wrócił do Lwowa i dokończył studia. Po powrocie wygłaszał wiele referatów o tym co widział w Rosji.
20:36 jan parandowski_biografie niezwykłe.mp3 Jan Parandowski - z cyklu "Biografie niezwykłe". Archiwalna audycja poświęcona pisarzoi i jego nietypowej książce "Bolszewizm i bolszewicy w Rosji"
Posłuchaj opowieści o dawnym Lwowie >>>
Miał 23 lata gdy napisał książkę "Bolszewizm i bolszewicy w Rosji” będącą głębokim studium Rosji. Dokonał analizy rewolucji rosyjskiej na 30 lat przed Georgem Orwellem. Według historyka dr Jerzego Jaruzelskiego książka Parandowskiego, która mówi o tym jednym z najokropniejszych totalitarnych tworów, jakie powstały w wieku XX, jest istotnym elementem, przydatnym dla myśli politycznej polskiej.
W latach 1922-1924 pracował w wydawnictwie Alfreda Altenberga, gdzie zorganizował serię przekładów z literatury klasycznej oraz serię "Wielcy pisarze". Współpracował z wieloma czasopismami: "Gazetą Poranną", "Tygodnikiem Ilustrowanym", "Wiadomościami Literackimi" oraz "Tęczą".
Od 1929 roku zamieszkał w Warszawie, gdzie redagował "Pamiętnik Warszawski". Rok później został członkiem polskiego PEN Clubu, którym kierował od 1939 roku aż do śmierci.
W 1936 roku podczas Letnich Igrzysk Olimpijskich w Berlinie otrzymał brązowy medal w Olimpijskim Konkursie Sztuki i Literatury za książkę "Dysk olimpijski". W 1937 roku Polska Akademia Literatury przyznała mu Złoty Wawrzyn za wybitną twórczość literacką. Podczas II wojny światowej brał udział w konspiracyjnym życiu kulturalnym. Podczas Powstania Warszawskiego spłonęły jego nie wydane rękopisy.
01:38 medal dla parandowskiego.mp3 Jan Parandowski opowiada o swojej książce "Dysk Olimpijski" za którą zdobył brązowy medal w Olimpijskim Konkursie Sztuki i Literatury na Igrzyskach Olimpijskich w Berlinie w 1936 roku.
01:13 Księga olimpijskich wspomnień_1_Jan Parandowski.mp3 Jan Parandowski o ideach igrzysk olimpijskich
Po II wojnie światowej wykładał filologię klasyczną i literaturę porównawczą na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Od 1948 roku mieszkał znowu w Warszawie. Zorganizował Światowy Kongres Intelektualistów we Wrocławiu. Został członkiem władz Stowarzyszenia Kultury Europejskiej (SEC). Był jednym ze współorganizatorów Międzynarodowego Zjazdu Tłumaczy, który odbył się w Warszawie, w 1958 r. Od 1962 pełnił funkcję wiceprezesa międzynarodowego PEN Clubu. Był sygnatariuszem "Listu 34", protestu polskich pisarzy i naukowców przeciwko ograniczaniu w PRL wolności słowa.
Jan Parandowski był autorem relacji z podróży ("Rzym czarodziejski", "Dwie wiosny", "Podróże literackie") szkiców i esejów (m.in. "Alchemia słowa", "Z antycznego świata", "Godzina śródziemnomorska") oraz powieści (m.in. "Niebo w płomieniach").Tłumaczył, m.in.: "Życie Karola Wielkiego", "Wojnę domową" Cezara, "Odyseję" Homera. Najszerzej znana jest jego praca badawcza i dydaktyczna na rzecz popularyzacji zagadnień kultury antycznej w naszym kraju, czego wielokrotnie wznawiana "Mitologia", która wyszła spod jego pióra, jest najlepszym dowodem.
Za swoją działalność Jan Parandowski uhonorowany został w 1964 roku Nagrodą Państwową I stopnia oraz nagrodą Radia Wolna Europa (1975 r.). Otrzymał także tytuł doktora honoris causa Wydziału Filozofii Chrześcijańskiej KUL. Zmarł 26 września 1978 roku w Warszawie.
W 1988 roku, z inicjatywy żony pisarza, Ireny Parandowskiej, ustanowiono Nagrodę Literacką Polskiego PEN Clubu imienia Jana Parandowskiego.
mk/im