- Rozmowa z Berią miała miejsce na Łubiance. Tam trzymano ludzi z punktu widzenia Politbiura szczególnie ważnych lub niebezpiecznych. Na Łubiance byłem dwa razy, z przerwą na pobyt w więzieniu na Butyrkach. Tam, podobnie jak we Lwowie, poddawano mnie torturom fizycznym i psychicznym - mówił gen. Anders przed mikrofonem Radia Wolna Europa.
Uderzenie Hitlera na swojego dotychczasowego sojusznika, ZSRR, spowodowało radykalną zmianę w sytuacji Polaków w Związku Sowieckim. Deportowani w kolejnych akcjach przesiedleńczych z terenów II RP zajętych przez Armię Czerwoną, osadzani w łagrach i sowieckich więzieniach, przeżywali dotąd gehennę. Teraz Moskwa potrzebowała każdej pomocy w walce z III Rzeszą. Dotyczyło to przede wszystkim Wielkiej Brytanii i wspierających ją Stanów Zjednoczonych, ale wymagało także uregulowania stosunków z Polakami.
30 lipca 1941 roku został podpisany układ Sikorski-Majski. Dokument przywracał stosunki dyplomatyczne między oboma krajami, zerwane 17 września 1939 z chwilą agresji ZSRR na Polskę. Dokument zawierał m.in.: oświadczenie rządu ZSRR, że traktaty radziecko-niemieckie z 1939 roku dotyczące Polski utraciły swą moc oraz deklarację wzajemnej pomocy w wojnie przeciw hitlerowskim Niemcom.
Układ zawierał też zapis o zgodzie rządu ZSRR na utworzenie na sowieckim terytorium Armii Polskiej pod dowództwem polskim.W dołączonym do układu protokole rząd ZSRR zagwarantował amnestię dla obywateli polskich: więźniów politycznych i zesłańców pozbawionych wolności na terenie ZSRR w więzieniach i obozach pracy. To stworzyło szansę ucieczki Polaków z "więzienia narodów". Na człowieka, który miał dowodzić nową armią, wybrano przebywającego w sowieckim więzieniu gen. Władysława Andersa.
- Oficjalnie, w sposób wiążący dowiedziałem się o swojej roli dopiero po dwóch dniach, że prezydent i Wódz Naczelny powierzyli mi rolę utworzenia armii. Rozkaz ten przywiózł mi gen. Zygmunt Bohusz-Szyszko, który przybył do Moskwy z Londynu - podkreślał gen. Anders.
Dzięki gen. Andersowi 120 tys. Polaków opuściło piekło ZSRR. Zobacz serwis specjalny poświęcony Armii Andersa:
