W rezydencji amerykańskiego ambasadora w Egipcie, Alexandra Kirka, spotkali się prezydent Stanów Zjednoczonych Franklin Delano Roosevelt, premier Wielkiej Brytanii Winston Churchill oraz przywódca Chin generalissimus Czang Kaj-szek.
Japonia pożera Azję
Ekspansywna, imperialistyczna polityka Cesarstwa Japonii godziła w interesy państw, których przedstawiciele spotkali się w Kairze. Atak na Pearl Harbor 7 grudnia 1941 roku wciągnął dotychczas ledwie sprzyjające aliantom Stany Zjednoczone do wojny, był też rękawicą rzuconą USA w pojedynku o dominację nad regionem Pacyfiku. Japończycy zajęli także Filipiny, będące wówczas terytorium zależnym USA. Cesarskie wojska wypierały siły brytyjskie i francuskie z ich dotychczasowych azjatyckich kolonii. Padł m.in. Singapur, kluczowy dla brytyjskiego panowania w Azji Południowo-Wschodniej.
Inwazja na Mandżurię – bezczynność Ligi Narodów
Największe zagrożenie Japończycy stanowili jednak dla rozdartych chaosem wewnętrznym Chin. Od 1931 roku kontrolowali Mandżurię, najbogatszą w zasoby naturalne część Państwa Środka. Utworzyli tam w 1932 roku marionetkowe państwo Mandżukuo. W 1937 roku sprowokowali kolejną wojnę, zajmując wybrzeże - najbardziej rozwiniętą część kraju. Okupacja japońska była krwawa, japońskie wojsko wykorzystywało Chińczyków jako żywe manekiny do ćwiczeń z bagnetami, w Nankinie doszło do masakry ludności cywilnej miasta, szacunkowa liczba zabitych sięga nawet 400 tys. ofiar.
Ratunek dla reżimu Kaj-szeka
Nic dziwnego, że konferencja miała największe znaczenie dla generalissimusa Czang Kaj-szeka. Układ z zachodnimi potęgami wzmacniał jego pozycję w walce wewnętrznej o panowanie Państwie Środka. Wobec zagrożenia japońskiego kierowany przez Kaj-szeka Kuomitang, w nadziei na dostawy sprzętu i zaopatrzenia z ZSRR, zawarł strategiczny sojusz z komunistami Mao Zedonga.
- Stalin napisał długi list do Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Chin, wzywając do uratowania Czang Kaj-szeka, jako jedynego człowieka, który jest w stanie zjednoczyć chiński lud przeciwko Japonii - mówił prof. Jan Rowiński w audycji Sławomira Szofa z cyklu "Postacie XX wieku".
27:24 czang kaj-szek.mp3 Sylwetkę Czang Kaj-szeka przybliża prof. Jerzy Rowiński w audycji z cyklu "Postacie XX wieku" Sławomira Szofa (04.09.1993)
Generalissimus zdawał sobie sprawę, że jest to raczej zawieszenie broni na czas starcia z Japończykami niż zapowiedź pokoju, dlatego pilnie potrzebne mu było wsparcie sojuszników zewnętrznych.
Czang Kaj-szek - marszałek, który przegrał wojnę o swój kraj
Z tego powodu na kairskiej konferencji w roli tłumaczki i zastępczyni Kaj-szekowi towarzyszyła żona Song Meiling. Madame Czang, jak nazywano ją na Zachodzie, wywodziła się z bogatej rodziny chińskich metodystów, studiowała na amerykańskich uniwersytetach. Znakomicie władała językiem angielskim, była inteligentna i piękna, potrafiła zjednać sobie zachodnich polityków.
Postanowienia konferencji
Najważniejsze gwarancje padły właśnie wobec Chin. W wydanej 26 listopada deklaracji kairskiej, alianci zobowiązywali się do walki z Japonią do jej bezwarunkowej kapitulacji. Ustalono także, że do Państwa Środka powrócą okupowane przez Japończyków terytoria - Mandżuria i Formoza (ob. Tajwan). Korea, zgodnie z literą deklaracji, miała być po wojnie wolna i niezależna. Japonia miała wrócić do stanu posiadania sprzed 1914 roku.
Amerykańskie bomby czy sowieckie bagnety? Co zmusiło Japonię do kapitulacji
Na konferencji zabrakło Józefa Stalina. Związek Sowiecki był wówczas związany z Japonią paktem o nieagresji, którego żadna ze stron nie miała zamiaru wówczas łamać, by nie wdawać się w wojnę na dwa fronty. Sowieci złamali pakt dopiero 9 sierpnia 1945 roku, atakując okupowane przez Japończyków tereny Korei i Mandżukuo.
Churchill i Roosevelt spotkali się ze Stalinem dwa dni po zakończeniu konferencji kairskiej, 28 listopada w Teheranie. Było to pierwsze spotkanie Wielkiej Trójki, na którym alianci podejmowali decyzję o powojennym kształcie Europy.
bm