5 stycznia 1762 roku zmarła caryca Elżbieta Romanowa. Jej następca, Piotr III, wycofał Rosję z wojny z Prusami. Ten niespodziewany zwrot w dziejach wojny siedmioletniej ocalił pruską państwowość. Wydarzenie to przeszło do historii jako cud domu brandenburskiego.
Jak Śląsk wpadł w ręce Prus? Konflikt trwał 20 lat
Bez tego niespodziewanego wydarzenia losy wojny były właściwie przesądzone. Prusko-austriacki konflikt o Śląsk przeobraził się w wojnę o wymiarze światowym. Król pruski Fryderyk II znacząco przecenił możliwości swojego państwa i doprowadził je na skraj przepaści. Po stronie Habsburgów stanęło państwo carów.
Rosyjskie wojska przetaczały się przez państwo Fryderyka jak olbrzymi walec. Po raz pierwszy zajaśniała wówczas gwiazda Aleksandra Suworowa, późniejszego pacyfikatora insurekcji kościuszkowskiej i rzeźnika warszawskiej Pragi. Zagrożony był Berlin, a caryca Elżbieta czuła się tak pewna swego, że ogłosiła aneksję Prus Wschodnich do swojego imperium. Członkowie antypruskiej koalicji - Austria, Rosja, Szwecja i Saksonia - postulowali rozbiór państwa pruskiego.
07:19 wiek xviii - lata 1756-1760___1493_00_iv_tr_0-0_1080024022338eca[00].mp3 Wybuch i początkowa faza wojny siedmioletniej - audycja Andrzeja Sowy i Wojciecha Dmochowskiego z cyklu "Kronika dwóch tysiącleci". (PR, 6.06.2000)
Pierwszy cud
Wyrażenie "cud domu brandenburskiego" na niespodziewane wycofanie się Rosji z wojny ukuł sam Fryderyk II. Nie było to pierwsze wydarzenie, które władca określił tym mianem. Pierwszy "cud" wydarzył się trzy lata wcześniej, po bitwie pod Kunowicami w 1759 roku. Pruska armia poniosła w niej sromotną klęskę z rąk sprzymierzonych sił austriacko-rosyjskich. Po zwycięstwie koalicjanci – w obawie przed wzmocnieniem sojusznika – nie zrobili jednak nic, by dobić siły pruskie. Ta bezczynność pozwoliła Fryderykowi odbudować pruską armię i prowadzić wojnę dalej.
Fryderyk II Wielki – zbudował pruską potęgę
Germanofil na tronie
Skala pierwszego "cudu" była niczym w porównaniu ze szczęściem, jakim dla Prus okazała się śmierć carycy Elżbiety i przejęcie władzy przez jej siostrzeńca.
Decyzja nowego cara nie była podyktowana polityczną kalkulacją. Władca kierował się osobistymi sympatiami. Piotr III był niepoprawnym prusofilem. Jako syn holsztyńskiego księcia przesiąknął niemiecką kulturą. Wolał otaczać się rodakami ojca niż rosyjskimi bojarami. Wpływ na rosyjski dwór miały też niezwykle modne wówczas loże masońskie, a zwłaszcza faworyzowana loża pruska, stanowiąca nieformalną agenturę Fryderyka w Sankt Petersburgu.
Status quo
Piotr III nie władał Rosją długo. Padł ofiarą zamachu stanu przeprowadzonego przez własną żonę. Zofia von Anhalt-Zerbst przejęła władzę w Rosji jako Katarzyna II i wkrótce po przewrocie pałacowym zgładziła swojego męża. Podtrzymała jednak jego decyzję o wycofaniu Rosji z wojny – uważała, że w interesie państwa carów nie leży wzmacnianie monarchii Habsburgów.
Cud uratował państwo Fryderyka II. Po wycofaniu Rosji z wojny ani Berlin, ani Wiedeń nie były w stanie przechylić szali zwycięstwa na swoją korzyść. Obie strony musiały zadowolić się zachowaniem status quo. Prusy wyszły z wojny wzmocnione o bogaty Śląsk i doświadczoną armię, utrzymały status europejskiego mocarstwa. Zaledwie dziewięć lat później państwo pruskie stało się inicjatorem rozbiorów Rzeczpospolitej.
bm