Od początku Powstania Warszawskiego żołnierze AK podejmowali próby zdobycia gmachu PAST-y (Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej), obsadzonego przez niemieckich snajperów. PAST-a była przed wojną drugim po Prudentialu najwyższym budynkiem w Warszawie. Aby pokonać niemiecką załogę, powstańcy podpalali budynek za pomocą miotaczy ognia zrobionych ze strażackich motopomp. Ostatecznie gmach zdobyto 20 sierpnia 1944 roku.
Kliknij w obrazek i wejdź na strony serwisu specjalnego:
W walce i zdobyciu budynku wzięły udział oddziały batalionu AK "Kiliński" pod dowództwem rtm. Henryka Roycewicz ps. Leliwa, pluton kompanii kpt. Stefana Micha ps. Kmita, grupy saperskie Okręgu Warszawskiego AK pod dowództwem kpt. Jerzego Skupieńskiego ps. Jotes i kpt. Józefa Pszennego ps. Chwacki. W akcji wzięła udział minerska drużyna żeńska pod dowództwem Zofii Franio.
Dlaczego zdobycie budynku przedwojennej Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej miała być - z punktu widzenia powstańców - kluczowe dla dalszych losów Powstania? Zobacz i posłuchaj:
Powstańcy, by zdobyć budynek, musieli go wcześniej podpalić. Do szturmu użyto strażackiej motopompy - przy jej pomocy do budynku wtłoczono mieszankę paliw. Szalejący w gmachu pożar przesądził o zwycięstwie Polaków.
Budynek pozostał w polskich rękach do końca zrywu. Z PAST-y wyprowadzono 115 jeńców, w tym 7 oficerów oraz 6 rannych żołnierzy. Zmarło 36 Niemców. W wyniku walk o PAST-ę po stronie polskiej poległo 38 osób, a ranne zostały 63 osoby. Dane te nie obejmują osób cywilnych i strat innych placówek zlokalizowanych wokół PAST-y, na przykład placówki przy ulicy Królewskiej 16 i żołnierzy innych oddziałów, którzy samorzutnie ochotniczo włączyli się do walki.
02:13 A45542 20.08 Powstancze kalendarium_1252794_1.mp3 - Walki rozpoczęły się o 2.00 w nocy. Budynek atakowało 250 powstańców. Po kilkunastu godzinach walki zdobywają budynek "PASTy". (PR, 2014)
Wieczorem nad gmachem powiewała polska flaga. Budynek PASTy w polskich rękach był do końca powstania. Było to ważne zwycięstwo, ponieważ Niemcy ze stanowisk strzelniczych na piętrach budynku nękali - zarówno powstańców jak i ludność cywilną - ogniem z karabinów maszynowych.
02:49 20 sierpnia Ataki na budynek PASTy rozpoczęły się już w pierwszych dniach powstania – mówił Zbigniew Dębski ps. Zbych.
Tego dnia prezydent Stanów Zjednoczonych Franklin D. Roosevelt i premier Wielkiej Brytanii Winston Churchill wysyłali depesze do Józefa Stalina:
"Zastanawiamy się, jaka będzie reakcja światowej opinii publicznej, jeśli antyfaszyści w Warszawie zostaną rzeczywiście opuszczeni. Uważamy, że my wszyscy trzej powinniśmy uczynić wszystko, co tylko możemy, aby ocalić możliwie najwięcej znajdujących się tam patriotów. Mamy nadzieje, że zrzucicie Polakom – patriotom warszawskim – najbardziej niezbędne zaopatrzenie i uzbrojenie lub może zgodzi się Pan pomóc naszym samolotom, by uczyniły to bardzo szybko? Mamy nadzieję, że zgodzi się Pan na to. Czynnik czasu ma wyjątkowo duże znaczenie".
im