- Jan III Sobieski był wodzem wielkim. Kochał wojsko, na polu bitewnym odznaczał się niesłychanym refleksem, ale w polityce brakowało mu talentu – stwierdziła historyk, dr Teresa Chynczewska-Hennel.
21 maja 1674 Jan Sobieski został wybrany na króla Polski. "Nakreślił plan zasadniczej reformy wewnętrznej państwa, pomyślanej w ten sposób, by wzmocniwszy władzę królewską, nie wprowadzała ona do Rzeczypospolitej absolutyzmu" – pisał biograf Jana III Sobieskiego prof. Zbigniew Wójcik.
Bohater czy zdrajca?
Wielu uważa, że zwycięzca spod Wiednia był nie tylko wielkim wodzem, ale również wybitnym politykiem i mężem stanu. Czy rzeczywiście? Spór w tej sprawie prowadzili goście Andrzeja Sowy w audycji z cyklu "Na historycznej wokandzie" nadanej we wrześniu 1994 roku. Krytykiem króla Jana III Sobieskiego był prof. Henryk Wisner. Dokonań władcy broniła dr Teresa Chynczewska-Hennel.
Prof. Wisner przypomniał mniej chlubne fakty z życia Sobieskiego. Mówił o jego współpracy ze Szwedami, o tym, że Sobieski przyczynił się do przejścia na stronę szwedzką elity armii koronnej, dowodzonej przez Aleksandra Koniecpolskiego.
- W zamian za rękę Marysieńki sprzeniewierzył się też swemu przyjacielowi Jerzemu Sebastianowi Lubomirskiemu - mówił historyk.
Prof. Wisner zwrócił również uwagę na zakulisowe gry, jakie Sobieski prowadził z prymasem Mikołajem Prażmowskim w celu obalenia króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego.
W panteonie chwały
Dlaczego w takim razie Jan III Sobieski wszedł do panteonu narodowego? Czy jego obecność jest tam zasadna?
Postawy króla broniła dr Teresa Chynczewska-Hennel. - 16 listopada 1655 roku, kiedy złożył przysięgę królowi szwedzkiemu, nie był jedynym, który to uczynił. Czy wszystkie wybitne postaci nie mogą mieć swoich cieni? - pytała. - Była to skaza na życiorysie, ale późniejsze fakty, dokonania, walki w obronie Rzeczypospolitej przed Szwedami przekreśliły ten haniebny czyn.
Jan III Sobieski urodził się w 1629 roku. Królem został w wieku 45 lat, panował 22 lata. Zwyciężył w wieku ważnych bitwach: pod Chocimiem, Żurawnem, Wiedniem. Jan III Sobieski zmarł w 1696 roku. Jego legenda zaczęła rodzić się w wieku XVIII. Dlaczego?
- Legendę stworzyli potomni – powiedział prof. Henryk Wisner. – Szukając wzorów, wzięto tego, który zwyciężał i z niego uczyniono bohatera.
18:01 Jan III Sobieski - aud. Andrzeja Sowy Na historycznej.mp3 Spór o Jana III Sobieskiego - audycja Andrzeja Sowy z cyklu "Na historycznej wokandzie". Komentarz historyków; prof. Henryka Wisnera i dr Teresy Chynczewskiej-Hennel. (PR, 24.09.1994)
Odsiecz wiedeńska
Czy słusznie Sobieski poszedł pod Wiedeń? – pytał autor audycji Andrzej Sowa. - To było właściwe posunięcie – odpowiedział gość programu. – Konflikt polsko-turecki trwał od lat i się rozpalał. Tylko, co dzieje się później? W 1684 roku, w rok po zwycięstwie pod Wiedniem zostaje zawarta Liga Święta, do której przystępuje również Polska. Sobieski pakuje się w beznadziejną walkę na stepach mołdawskich i wołoskich. Nie mieliśmy z tego praktycznie żadnych korzyści – dodał Wiesner.
Odsiecz wiedeńska, Wilanów, Marysieńka - posłuchaj sporu historyków na temat najpopularniejszego polskiego króla - Jana III Sobieskiego.