Rosyjski ambasador w Polsce Aleksandr Alieksiejew oświadczył, że rosyjskie władze szukają możliwości dokonania rehabilitacji ofiar radzieckiego reżimu. Alieksiejew zapewnił w wywiadzie dla agencji Intefax, że rosyjskie władze "znajdą sposób, który z jednej strony zadowoli rodziny zamordowanych a z drugiej nie będzie sprzeczny z prawem Federacji Rosyjskiej".
Sowietolog Wojciech Materski powiedział Polskiemu Radiu, że deklaracja jest ważna propagandowo i należy ją docenić, jednak nie mieści się ona w kategoriach prawnych.
Jak mówi, zgodnie z rosyjskim prawem, mord katyński został określony zbrodnią pospolitą, która uległa przedawnieniu. W związku z tym ofiary Katynia nie mogą być rehabilitowane, jednak prezydent lub Duma mogą wydać oświadczenie, że Polacy zamordowani na wschodzie zasługują na moralną rehabilitację.
Rosja boi się roszczeń
Historyk podkreśla, że Rosja chce rehabilitacji moralnej, ponieważ boi się roszczeń finansowych ze strony rodzin ofiar. W sytuacji rehabilitacji prawnej, rodziny ofiar zbrodni katyńskiej mogłyby domagać się odszkodowań od państwa. Dotyczyłoby to też ofiar - własnych obywateli ZSRR, którzy zostali wymordowani na podobnej podstawie prawnej co Polacy.
Rosjanie zrobili już wszytsko?
Zdaniem Alieksiejewa, problem Katynia trudno określić jako "nierozwiązany".
- Co ma się na myśli, gdy mówi się, że problem Katynia jest nierozwiązany? Czy polityczne potępienie tej zbrodni? Rosja uczyniła to niejednokrotnie. Ostatnim i przekonującym przykładem jest niedawna uchwała Dumy Państwowej, która odbiła się szerokim echem w Polsce. Odtajnianie akt śledztwa? Jest kontynuowane ściśle w zgodzie z rosyjskim prawem. Polsce przekazano już 137 ze 183 tomów - wyjaśnił Aleksiejew.
Dyplomata dodał, że sprawa Katynia nie powinna hamować rozwoju stosunków między Moskwą i Warszawą.
- Oprócz wspomnianych wysiłków równie ważne jest inne zadanie: zostawić sprawę Katynia historykom i prawnikom - tak aby nie komplikować naszych relacji politycznych i nie stwarzać tym, którzy nie są zainteresowani ich rozwojem, pokusy wykorzystania jej w charakterze hamulca - podkreślił Aleksiejew.
"Deklaracja cieszy. Czekamy na działania"
Polskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych z zadowoleniem przyjęło deklarację Ambasadora Rosji o planach rehabilitacji Polaków zamordowanych w 1940 roku na rozkaz Józefa Stalina.
- Cieszy nas ta deklaracja. Czekamy na konkretne działania - powiedział Polskiemu Radiu rzecznik MSZ Marcin Bosacki.
"Nie ma podstaw prawnych"
Szef sekcji polskiej stowarzyszenia Memoriał Aleksandr Gurianow przypomniał w rozmowie z Polskim Radiem, że kwestia rehabilitacji polskich oficerów zatrzymała się cztery lata temu na etapie badań prokuratorskich.
- Rosyjska prokuratura uznała, że nie ma podstaw prawnych do ogłoszenia rehabilitacji zbiorowej, ponieważ nie istnieją indywidualne akta ofiar - dodał Gurianow.
Zdaniem rosyjskiego obrońcy praw człowieka wypowiedź rosyjskiego ambasadora może oznaczać, że "trwają próby dostosowania ustawy do sytuacji z Katyniem".
Miedwiediew ogłosi decyzję w kwietniu?
Pełnej rehabilitacji ofiar zbrodni katyńskiej domagają się ich rodziny oraz międzynarodowe organizacje zajmujące się obroną praw człowieka.
Ponad 22 tys. polskich oficerów zamordowano wiosną 1940 roku na rozkaz Stalina, uznając ich za wrogów państwa radzieckiego. Rosyjscy eksperci twierdzą, że z tajnych dokumentów wynika, iż wyroki wykonano bez jakiegokolwiek śledztwa i wyroku sądu.
W kwietniu przypada 71. rocznica zbrodni katyńskiej. Do Katynia ma przyjechać prezydent Polski Bronisław Komorowski. Rosyjscy komentatorzy uważają, że w uroczystościach weźmie udział również prezydent Dmitrij Miedwiediew. Ich zdaniem - właśnie wtedy jest możliwe ogłoszenie dwóch decyzji - o pełnym odtajnieniu akt śledztwa katyńskiego i rehabilitacji ofiar tej zbrodni.
kk