Optymalizacja podatkowa zmniejsza dochody państwa o miliardy złotych, dlatego minister finansów zapowiedział szybką zmianę prawa, która wprowadzi od 2016 roku tzw. klauzulę dotyczącą unikania opodatkowania, np. poprzez transferowanie zysków za granicę.
Klauzula ogólna, a kara konkretna
Klauzula jest dla przedsiębiorców niepokojąca. Chodzi tu m.in. o zapis, że przedsiębiorca, który unika płacenia podatków w odpowiedniej wysokości, będzie mógł być ukarany. Ma to być dość ogólna klauzula, nieodnosząca się do żadnego przewinienia podatkowego, a raczej do wszystkich przedsiębiorców, którzy szukają sposobu na płacenie niższych podatków.
– W przepisie nie ma konkretnych zastrzeżeń, które ustawodawca ma do przedsiębiorców, jest jedynie wskazana kwota od której będzie można zastosować klauzulę, jest to min. 50 tys. zł korzyści podatkowej w przeciągu roku – tłumaczy gość radiowej Jedynki Łukasz Czucharski, ekspert Komitetu Podatkowego organizacji Pracodawcy RP.
A jak stwierdził Andrzej Arendarski z Krajowej Izby Gospodarczej, granica między unikaniem płacenia podatków, a optymalizacją jest bardzo cienka.
Optymalizacja podatkowa, czyli jak płacić niższe podatki
Obniżanie kosztów prowadzonej działalności i maksymalizacja zysków to racjonalne działanie każdego przedsiębiorcy. – Nie można zabronić firmom jakichkolwiek działań, które zmierzają do tego celu. Negatywnym zjawiskiem jest optymalizacja agresywna, która szkodliwie wpływa na konkurencyjność na rynku – zaznacza ekspert Pracodawców RP. Gdyż nie wszystkie przedsiębiorstwa mogą sobie pozwolić na profesjonalną obsługę prawno-podatkową, która zagwarantuje im zyski z optymalizacji.
Tę równowagę, pomiędzy np. międzynarodowymi koncernami, które stać na świetne kancelarie podatkowe i w ten sposób mogą unikać płacenia podatków, a tymi, którzy takich możliwości nie mają i muszą płacić wyższe podatki, robiąc to samo – ma zapewnić klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania, jak podkreśla resort finansów.
Prewencja w zakresie systemu podatkowego
Klauzula ma mieć przede wszystkim funkcję prewencyjną. – Najlepiej działa ona wtedy, gdy nie trzeba jej stosować, i nie trzeba nikogo ścigać. Dlatego, że firma wie że nie warto kombinować z niepłaceniem podatków. I wie, że znacznie lepiej swoją aktywność, innowacyjność poświęcić na jak najlepsze usługi, produkty dla klientów, a nie majstrowanie przy podatkach – podkreśla minister finansów Mateusz Szczurek.
W Unii, mimo jednolitego organizmu gospodarczego, są takie miejsca jak Cypr, Wyspa Jersey, Lichtenstein, Monako czy Luksemburg, gdzie system podatkowy jest mało przejrzysty. I nie tylko dotyczy to niskich stawek, ale też tego, skąd pochodzą napływające pieniądze. A długofalowo jest to też niebezpieczne zjawisko, gdyż w razie kryzysu ten kapitał odpływa bardzo szybko.
Jak może wyglądać mechanizm optymalizacji
Czy to brak patriotyzmu gospodarczego, jeśli ktoś wyprowadza swój znak towarowy na jakąś daleką wyspę? Na pewno jest to zachowanie nie fair. Ale z drugiej strony, jeśli w polskim prawie można mieć albo spółkę z o.o. albo korzystniejszą komandytowo-akcyjną i płacić niższe podatki, ponieważ prawo na to ciągle zezwala, (jeszcze przez kilka miesięcy), to dlaczego firmy miałyby z tego nie skorzystać.
– Przedsiębiorcy właśnie tego się obawiają, że mogą być kwestionowane ich działania zgodne z prawem. Jednak agresywna optymalizacja niezgodna z prawem powinna być karana – podkreśla Łukasz Czucharski.
Tej niejednoznaczności przepisów obawia się także Andrzej Arendarski z Krajowej Izby Gospodarczej, gdyż: – Granica między unikaniem płacenia podatków, a optymalizacją jest bardzo cienka. A wiele będzie zależało od interpretacji urzędników.
Natomiast jak dodaje gość Polskiego Radia 24 Przemysław Ruchlicki, ekspert Krajowej Izby Gospodarczej, patriotyzm gospodarczy to świadome płacenie podatków w kraju. – I choć przybywa przedsiębiorców, którzy deklarują taką postawę, to jednak wiele firm woli płacić podatki za granicą.
Przedsiębiorca musi oczywiście w pierwszej kolejności dbać o to, aby firma istniała. Gdyż inaczej nie będzie miał z czego płacić podatków.
Kiedy unikanie opodatkowania graniczy z łamaniem prawa
Przestępstwem jest budowanie fikcyjnych struktur, które powołuje się tylko i wyłącznie dla potrzeby unikania opodatkowania. – Tak było z tzw. spółkami cypryjskimi, gdzie wynagrodzenie członków zarządów nie było opodatkowane i zarządy liczyły nawet 40 osób. To ewidentne oszustwo podatkowe, gdyż jest to poświadczanie nieprawdy – wyjaśnia Przemysław Ruchlicki z KIG.
O skali różnych oszustw wiele mówi sprawa podatku VAT, z którego wpływy szacowano za 2014 rok na 115 mld zł, a luka w tym podatku, wynikająca właśnie z oszustw, jest szacowana na ok. 40 mld zł.
Dwa projekty: rządowy i prezydencki
Ordynacja ma przede wszystkim rozwiać liczne wątpliwości i obawy. W rządowym projekcie są propozycje pozornie korzystne dla przedsiębiorców, np. ogólna interpretacja podatkowa zamiast indywidualnej.
– Podatnik, który wystąpi o wydanie interpretacji indywidualnej w swojej sprawie i zostanie odesłany do interpretacji ogólnej, może wówczas nie mieć takich samych środków ochrony swoich interesów. Ponieważ nie będzie wtedy możliwości kontroli interpretacji przez NSA – zaznacza ekspert Pracodawców RP. To oznacza, że jeśli ogólna interpretacja będzie niekorzystna dla przedsiębiorcy, to będzie on w gorszej sytuacji.
Natomiast projekt prezydencki jest ogólnie popierany przez przedsiębiorców, przez organizację Pracodawców RP, która brała udział w pracach nad tym projektem. – Jest tam wiele pozytywnych rozwiązań. M.in. zasada in dubio pro tributario. Oznacza ona interpretowanie i orzekanie na korzyść podatnika wątpliwości wynikających z przepisów – dodaje Czucharski.
Ponadto zmianą jest propozycja, by kontrole nie mogły się ciągnąć w nieskończoność, tak to często bywało i doprowadzało firmy nawet do ruiny.– To bardzo pozytywna zmiana, chociażby dlatego, że kontrola to dla firmy koszt. Np. firmie zewnętrznej, która prowadzi księgowość trzeba zapłacić za taką kontrolę dodatkowo – zauważa.
I tak konieczna jest nowa Ordynacja podatkowa
Są dwie nowelizacje, ale brakuje całościowego dokumentu, uważa Adam Czerniak, ekonomista ze SGH. – Należałoby napisać raczej Ordynację od nowa. Uprościć system podatkowy, bo to automatycznie przekłada się na zwiększenie ściągalności podatków. Np. wprowadzenie jednolitego VAT-u spowodowałoby, że przedsiębiorcom byłoby znacznie trudniej unikać niepłacenia tego podatku. I państwo uzyskałoby znacznie większe dochody.
Bo najlepszy system podatkowy to taki, który ma dość niskie stawki i jest bardzo prosty. Trudno się z tym nie zgodzić. Dlatego trwają też prace nad całkowicie nową Ordynacją podatkową. Założenia do dokumentu przygotowują członkowie specjalnie powołanej Komisji Kodyfikacyjnej.
Krzysztof Rzyman, Grażyna Raszkowska, Sylwia Zadrożna, Małgorzata Byrska
