230. rocznica uchwalenia Konstytucji 3 maja w audycjach "Eureka"
25:28 2021_04_27 19_30_02_PR1_Eureka.mp3 Poranek 3 maja 1791 roku rozpoczął się od czytania depesz z zagranicy (Jedynka/Eureka)
Konstytucja 3 maja była próbą zmodernizowania ustroju Rzeczypospolitej w celu ratowania suwerenności państwa już dotkniętego pierwszym rozbiorem. "…Ku ratowaniu ojczyzny" - jak powiedział Ignacy Potocki. To w jej obronie Polacy stoczyli z Rosją w 1792 roku wojnę.
Zdążyć przed opozycją
W maju 1791 roku cała Europa patrzyła na to, co wydarzyło się w Warszawie, jak na rewolucję. Rewolucją nazwał uchwalenie Konstytucji 3 maja m.in. Edmund Burke - Irlandczyk, twórca nowoczesnego konserwatyzmu i krytyk rewolucji francuskiej. Tak też mówił Maximilien Robespierre, wówczas jeden z przywódców rewolty nad Sekwaną.
- Osoby zainteresowane przeprowadzeniem dzieła, które dzisiaj nazywamy Konstytucją 3 maja, pomyślały sobie, że "w związku z tym, iż te święta (Wielkiej Nocy - red.) są późne, to w takim razie nie wszyscy posłowie po świętach zjadą do Warszawy". Myślano, że tymi, którzy nie przyjadą tak sprawnie, będą przedstawiciele opozycji, będący przeciwnikami wszelkich zasadniczych zmian. To przypuszczenie okazało się trafne - mówi prof. Władysław Teofil Kulesza z Uniwersytetu Warszawskiego.
Tym samym podczas obrad Sejmu większość stanowili zwolennicy uchwalenia konstytucji. Kiedy zatem powstał tekst Konstytucji 3 maja? - Pod koniec marca już wszystko było gotowe, szlifowano jeszcze tylko pewne szczegóły. W przededniu sesji postanowiono rzecz ujawnić. Tzn. zebrano zwolenników dzieła naprawy Rzeczypospolitej. Było tam 183 senatorów i posłów, którzy zostali zapoznani z projektem ustawy rządowej. Dotąd to była tajemnica bardzo małego gremium - opowiada prof. Władysław Teofil Kulesza.
Interwencja rosyjskiego ambasadora
Te wiadomości dotarły także do ambasadora Rosji w Warszawie. - Wysłał on posłańców do tych wszystkich posłów i senatorów, którzy byli poza Warszawą, żeby jak najprędzej wracali i stawili się na obrady - słyszymy.
Poranek 3 maja 1791 roku rozpoczął się od czytania depesz z zagranicy, z których wynikało, że nadchodzą bardzo ciężkie czasy dla państwa polsko-litewskiego i trzeba temu przeciwdziałać.
- Kiedy te depesze zostały odczytane, Ignacy Potocki - jeden z czołowych uczestników prac konstytucyjnych - wezwał monarchę, aby ten wskazał na środki ratowania ojczyzny. Król oświadczył, że istnieje projekt konstytucji, który pragnie obecnym przedstawić. Przez aklamację wyrażono zgodę na odczytanie projektu ustawy rządowej. Następnie rozległy się głosy na sali obrad, że też przez aklamację powinien być on przyjęty - przypomina prof. Władysław Teofil Kulesza.
Gość Jedynki twierdzi, że na posiedzeniu była również obecna opozycja, która podniosła poważne zastrzeżenia. - Projekt powinien być przekazany do deputacji, czyli odpowiedniej komisji, a następnie przez tę komisję powinien być wydrukowany i dostarczony posłom w ciągu trzech dni. W tym czasie posłowie mieli zastanowić się nad projektem i dopiero przystąpić do debaty na forum parlamentu. Tego w tym momencie tu nie ma - wyjaśnia prof. Władysław Teofil Kulesza.
Król Stanisław August Poniatowski chciał jeszcze raz zabrać głos w tej sprawie, ale obecni na sali uznali to za… wezwanie do głosowania, które się też odbyło.
Zobacz także:
Ponadto w audycji:
Słynny polski Order Wojenny Virtuti Militari (łac. Męstwu wojskowemu - (cnocie) dzielności żołnierskiej) to najstarszy order wojskowy na świecie pośród tych, które są nadal nadawane. W tym roku, 22 czerwca, minie 229. rocznica jego ustanowienia przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Władca uczcił w ten sposób odniesione cztery dni wcześniej zwycięstwo wojsk polskich w bitwie pod Zieleńcami podczas wojny polsko-rosyjskiej w obronie Konstytucji 3 maja. W walce wsławili się dowódcy: książę Józef Poniatowski i Tadeusz Kościuszko. Im też odznaczenie to nadano jako pierwszym.
Jak doszło do zwycięstwa Polaków nad Rosjanami pod Zieleńcami? Czy ta zwycięska bitwa mogła zmienić los Rzeczypospolitej? Dlaczego nie zmieniła? O tym historyk dr Krzysztof Jabłonka.
***
Tytuł audycji: Eureka
Prowadziła: Dorota Truszczak
Gość: prof. Władysław Teofil Kulesza (Uniwersytet Warszawski), dr Krzysztof Jabłonka (historyk)
Data emisji: 27.04.2021
Godzina emisji: 19.30
DS