Co musi się znaleźć w koszyczku wielkanocnym?
Dziś Wielkanoc jest ściśle powiązana z obrzędami kościelnymi, ale w jej symbolice zachowały się także relikty pradawnych świąt. Na tradycję pogańską połączoną z kultem dusz przodków nałożyła się tradycja antyczna związana ze świętowaniem wiosny, urodzajów, a także tradycja chrześcijańska związana z męką i zmartwychwstaniem Jezusa. A co kiedyś działo się w wielkanocnym czasie w wiejskich chałupach i dworach? Jak cieszono się z końca postu i zmartwychwstania pańskiego?
50:32 2021_04_04 10_08_04_PR3_Leniwe_przedpoludnie.mp3 Staropolskie zwyczaje wielkanocne (Leniwe przedpołudnie/Trójka)
– Niedziela zmartwychwstania pańskiego jest najważniejszym wydarzeniem w kalendarzu kościoła katolickiego, gdyż stanowi o istocie chrześcijaństwa. Ja bym go nazwała "dniem kościelno-jedzeniowym" – mówi dr Małgorzata Dziura, etnolog z Muzeum Ziemi Przemyskiej. – Świętowanie na wsi zawsze zaczynało się od rezurekcji, czyli uroczystej mszy świętej, którą poprzedza procesja, która trzykrotnie obchodzi kościół – tłumaczy.
Zmartwychwstanie zwiastuje także głośne bicie dzwonów oraz wystrzały: kiedyś z dubeltówek lub nawet armatek, dzisiaj używa się petard. Strzelano na znak, że Chrystus wstaje z grobu i kruszy mury, kamienie, którymi ten grób był zamknięty.
– Wśród ludowych tradycji tego poranka było m.in. rozpoznawanie kobiet uchodzących za czarownice. Chodziło o to, by przez cały rok wystrzegać się takich kobiet, bo to one zabierały krowom mleko, sprowadzały różne kłopoty, a nawet mogły rzucić urok – opowiada dr Dziura. – Jak je rozpoznawano? To były te kobiety, które nie obeszły w procesji kościoła trzy razy – dodaje.
Kiedyś na rezurekcję przyjeżdżano pod kościół furmanką. Kolejnym niedzielnym zwyczajem był potem wyścig konny: który z gospodarzy najszybciej dotrze do chałupy. Wierzono, że zwycięstwo przyniesie udane żniwa, zapewni obfite plony, zdrowie, powodzenie, szczęście i jest zapowiedzią przodownictwa we wszystkich pracach polowych. To ostatnie zapewniało zaś najwyższą pozycję i poważanie we wsi.
– Gdy już wszyscy powrócili z kościoła, zaczynało się domowe świętowanie. Najpierw śniadanie w gronie najbliższej rodziny, które poprzedzały modlitwa, dzielenie się jajkiem i życzenia. W dawnych czasach także każdy z domowników musiał zjeść... startą laskę chrzanu – opisuje gość audycji. – Miało to dwojakie znaczenie. Symboliczne, jako forma umartwienia, podzielenia się goryczą z cierpiącym Jezusem. I zdrowotne: po długim poście, który kiedyś był rygorystycznie przestrzegany, objedzenie się różnymi tłustymi i bardzo sycącymi potrawami, mogło doprowadzić do poważnych komplikacji zdrowotnych, a nawet śmierci. Chrzan miał temu zapobiegać – tłumaczy.
50:57 2021_04_04 11_07_42_PR3_Leniwe_przedpoludnie.mp3 Symbolika Wielkanocy, wielkanocne wypieki (Leniwe przedpołudnie/Trójka)
Ponadto w audycji rozmawiali:
- ks. prof. Skrzypczak – o symbolice Świąt Wielkanocnych;
- Małgorzata Lis, autorka książek "Kocham Cię mimo wszystko" oraz "Przebaczam Ci" – o miłości;
- Kama Stoiłowa – o obrazie Wielkanocy w literaturze;
- Elżbieta Krysik – o tradycyjnych wypiekach wielkanocnych.
***
Tytuł audycji: Leniwe przedpołudnie
Prowadzi: Anna Popek
Data emisji: 04.04.2021
Godziny emisji: 10.08, 11.07
pr/kr