Wśród osób ważnych dla kultury polskiej na Białorusi pochowani są: pisarka Eliza Orzeszkowa na cmentarzu w Grodnie czy historyk Teodor Narbutt (w Naczy w obwodzie grodzieńskim). W Horodnikach koło Oszmiany spoczywa lekarz, biolog i filozof Jędrzej Śniadecki, nazywany ojcem chemii polskiej. Poeta Franciszek Karpiński, autor słów kolędy "Bóg się rodzi" pochowany jest w Łyskowie w obwodzie brzeskim. W Bohdanowie w obwodzie mińskim znajduje się grób malarza Ferdynanda Ruszczyca.
Groby powstańcze i Armii Krajowej
Jednak najliczniejsze spośród polskich miejsc pamięci na Białorusi są chyba groby żołnierskie. Ostatni naczelnik insurekcji kościuszkowskiej Tomasz Wawrzecki pochowany jest w Widzach na północy kraju. Wiele jest na Białorusi mogił powstańców styczniowych - to ślad bitew powstańczych rozgrywających się na ziemiach białoruskich.
Białoruscy Polacy odwiedzają te miejsca co roku z okazji Dnia Wszystkich Świętych, podobnie jak groby żołnierzy 1920 i 1939 roku i mogiły ofiar pacyfikacji hitlerowskich.
Na zachodniej Białorusi są również miejsca pamięci związane z walkami Armii Krajowej. Na cmentarzu w Wawiórce w rejonie lidzkim spoczywają żołnierze z oddziału partyzanckiego Jana Piwnika "Ponurego", który zginął w 1944 roku w ataku na niemieckie umocnienia w Jewłaszach. "Ponury" był pochowany na tym cmentarzu i jego mogiłą opiekowała się miejscowa ludność polska, a w 1987 roku jego szczątki przeniesione zostały do klasztoru cystersów w Wąchocku.
We wsi Surkonty w rejonie woronowskim znajduje się cmentarz żołnierzy z oddziału ppłk. Macieja Kalenkiewicza, poległych w starciu z oddziałami NKWD w 1944 roku. Położony w pewnej odległości od wsi, w szczerym polu, niewielki cmentarz został odsłonięty w 1991 roku. Za mogiłami żołnierzy i ich dowódcy znajduje się mogiła powstańca styczniowego.
Cmentarz Kalwaryjski i nekropolia w Nieświeżu
Wyjątkowym w skali Europy miejscem jest rodowa nekropolia Radziwiłłów w Nieświeżu w obwodzie mińskim. W podziemiach kościoła p.w. Bożego Ciała spoczywają szczątki około 80 przedstawicieli tego rodu. Ta jedyna nekropolia historycznego rodu w tej części Europy i porównuje się ją z kryptą Habsburgów w Wiedniu czy panteonem królów hiszpańskich w Escorialu. Ostatni przedstawiciel arystokratycznego rodu został pochowany w podziemiach nieświeskiej świątyni w 2000 roku; był to zmarły w Londynie w 1999 roku książę Antoni Radziwiłł.
Ważne dla Polaków miejsca pamięci znajdują się także w stolicy Białorusi - Mińsku. Ciekawą, a mało znaną w Polsce historyczną nekropolią jest miński Cmentarz Kalwaryjski, założony w 1745 roku i nazywany "cmentarzem szlachty polskiej". Spoczywają tam przedstawiciele miejscowych rodów szlacheckich - m.in. Eysmonttów, Czeczottów, Woyniłłowiczów - zasłużonych dla historii Polski i Białorusi.
Kuropaty
Kuropaty na obrzeżach Mińska to miejsce pochówku tysięcy ofiar represji stalinowskich, w tym Polaków. Według niektórych historyków polskich i niezależnych badaczy białoruskich na kuropackim uroczysku mogą spoczywać ofiary zbrodni katyńskiej. Jednak dotąd przeprowadzono nieliczne ekshumacje na tym terenie. Szacunki liczby pochowanych tam ludzi wahają się od 30 tysięcy do 250 tysięcy.
PAP/agkm
Informacje o Białorusi: Raport Białoruś, serwis portalu PolskieRadio.pl
bialorus.polskieradio.pl