Prof. Jan Ekier wspominał w "Notatniku Dwójki", że dorastał w atmosferze muzycznej, jego ojciec amatorsko grał na bardzo wielu instrumentach, był kompozytorem muzyki popularnej. On i jego siostra bardzo wiele zawdzięczali swojej pierwszej nauczycielce gry na fortepianie Oldze Stolfowej.
Podkreślił, że w dzieciństwie bardzo często chodzili na koncerty, gdyż Kraków był wtedy "miastem przelotowym” i koncertowało tam wiele wielkich nazwisk. Kogo szczególnie zapamiętał? Siergieja Prokofieva, Siergieja Rachmaninova, Józefa Śliwińskigo, Aleksandra Michałowskiego. - Pozostawili oni ślad na naszej formacji muzycznej – dodał.
Ważny wpływ na kształtowanie się muzycznej osobowości Ekiera miało też słuchanie konkursów chopinowskich. Przyznał, że podczas nagrywania kompletu mazurków przypominał sobie, że "tak przecież grał je Uninsky”.
- Oczywiście nie była to kopia, ale pewne podejścia przenikały do mojego wykonawstwa – tłumaczył.
Jan Ekier zwracał uwagę na atmosferę muzyczną i intelektualną ówczesnego Krakowa. Było to miasto, które w tamtym czasie można określić jako stolicę kulturalną Polski. W 1933 roku Ekier zaczął dojeżdżać do Warszawy, a rok później osiedlił się w niej.
- Tam robiłem u prof. Drzewieckiego fortepian, a u prof. Sikorskiego kontynuowałem kompozycję – informował.
W 1937 roku wziął udział w konkursie chopinowskim, na którym zajął VIII nagrodę. Z dzisiejszej perspektywy uważa to wydarzenie za istotny etap głębszego zainteresowania się tym kompozytorem, gdyż "jego muzyka jest bardzo polska".
- Z fantazją i brakiem wyobraźni, cechami charakterystycznymi dla młodego człowieka, wybrałem na konkurs najtrudniejsze utwory. W każdym razie swoje zrobiłem – dodał.
Okres warszawski skończył się dla Ekiera w 1939 roku.
- W czasie okupacji dawałem lekcje prywatne, grałem w kawiarniach, które były wtedy małymi salami koncertowymi (…). Pierwszą rzeczą jaką zabroniono, to grania Chopina. (…) Niemcy nawet nie zdawali sobie sprawy z tego, jak bardzo przyczynili się do jego nobilitacji. Widocznie on najbardziej zagrażał ich interesom – wspominał.
Jan Ekier zauważył, że w tym czasie grał bardzo dużo koncertów w "podziemiu”, które określa z dzisiejszej perspektywy jako barwny czas, "bardzo głęboki”. Zarówno ludzie grający, jak i słuchający recitali dużo ryzykowali, mogli trafić za to nawet do obozu koncentracyjnego.
- Miewałem takie wypadki po wojnie, gdy ludzie przypominając sobie te koncerty mówili mi, wiesz, dzięki twojej muzyce udało mi się przetrwać okupację – wspominał.
Jan Ekier po II wojnie światowej stał się wychowawcą pokolenia polskich laureatów imprezy, jego uczniami byli m.in.: Halina Czerny-Stefańska, Barbara Hesse-Bukowska i Regina Smendzianka.
Koncertował w większości krajów europejskich, Ameryce Południowej i Japonii. Nagrał szereg płyt. Wielokrotnie był jurorem międzynarodowych konkursów pianistycznych, w tym powojennych konkursów chopinowskich (przewodniczący jury w 1985, 1990, 1995 r.). Do historii przejdzie jednak przede wszystkim jako redaktor naczelny epokowego "Wydania Narodowego" dzieł Chopina.
Spuścizna kompozytorska Jana Ekiera obejmuje dzieła orkiestrowe (Suita góralska, Koncert fortepianowy), baletowe (Straszak, Tempo dnia), kameralne (Wariacje i fuga na kwartet smyczkowy), fortepianowe (Toccata, Kolorowe melodie, preludia, mazurki, kolędy i in.), wokalne (Pieśni walki podziemnej, Szturmówka i in.) oraz muzykę filmową, która w dużej części inspirowana jest folklorem polskim.
Jan Ekier był odznaczony wieloma nagrodami państwowymi m.in. w 2004 roku otrzymał specjalną Nagrodę Ministra Kultury Rzeczypospolitej Polskiej, przyznaną - po raz pierwszy - w uznaniu wybitnych zasług dla zachowania i popularyzacji dziedzictwa Fryderyka Chopina. Sześć lat później został odznaczony Orderem Orła Białego.
