Z jednej strony jest to opowieść niemal dokumentalna: wszystkie osoby, daty i wydarzenia w niej zawarte są autentyczne, dobrze udokumentowane: Miasojedow, pułkownik żandarmerii carskiej, oskarżony o szpiegostwo na rzecz Niemiec został skazany na śmierć przez rosyjski sąd polowy w Warszawie. Stracono go w Cytadeli warszawskiej, a jego żonę skazano na "osiedlenie" w Kraju Ałtajskim. Z drugiej strony - dzieło Mackiewicza posiada wszystkie zalety nowoczesnej powieści. W efekcie - stanowi jedno z największych osiągnięć artystycznych pisarza.
Dzięki uprzejmości Niny Karsov, powieść wznowioną przez wydawnictwo Kontra - prezentujemy na naszej antenie. Czyta - Mariusz Benoit.
Józef Mackiewicz - prozaik i publicysta - urodził się 1 kwietnia 1902 roku w Petersburgu. Jako ochotnik brał udział w wojnie przeciwko bolszewikom. Studiował filozofię na UW, tam też rozpoczął studia ornitologiczne. W latach 1922-1939 współpracował z wileńskim "Słowem". Od 1939 do 1940 był wydawcą i redaktorem tamtejszej "Gazety Codziennej". W późniejszych latach pracował fizycznie - jako drwal, robotnik i furman. W 1944 roku przebywał krótko w Warszawie, następnie przeniósł się do Krakowa, w tym czasie wydawał tajne pismo "Alarm". W styczniu 1945 dotarł do Włoch. W Rzymie znalazł zatrudnienie w Biurze Studiów 2 Korpusu. Następnie zamieszkał w Londynie a w drugiej połowie lat 50. przeniósł się na stałe do Monachium gdzie zmarł w 1985 roku. Jest autorem sześciu powieści.
***
Józef Mackiewicz - kalendarium życia i twórczości
1902 – 1 kwietnia urodził się w Petersburgu. Do metryki wpisano mu: „syn potomstwiennych dworian wilenskoj gubernii”.
W 1907 roku rodzina Mackiewiczów przenosi się do Wilna.
1910 – Zaczyna uczęszczać do gimnazjum klasycznego Winogradowa.
1919 – 1. stycznia niespełna siedemnastoletni uczeń VI klasy gimnazjum idzie jako ochotnik na wojnę z bolszewikami. Służy w 10. pułku ułanów Litewsko-Białoruskiej Dywizji, następnie – na własne życzenie – zostaje przeniesiony do 13. pułku majora Dąbrowskiego.
1920 – 15 lipca 13. pułk osłania odwrót wojsk polskich z Wilna.
1921 – Mackiewicz rozpoczyna studia przyrodnicze na Uniwersytecie Warszawskim. Od listopada 1921 do maja 1922 pracuje w Muzeum Zoologicznym w Warszawie na stanowisku pomocnika kustosza zwierząt kręgowych.
W latach 1922-39 pracuje w Słowie redagowanym przez starszego brata, Stanisława. Działalność dziennikarska Mackiewicza była bardzo wszechstronna, ale głównie walczył z administracją polską, starającą się zniszczyć wielonarodowościową i wielowyznaniową mozaikę dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego w imię „polskiej racji stanu”.
1939 – 17. września na wieść o wkroczeniu Armii Czerwonej ucieka do Kowna. 25. listopada po zajęciu Wilna przez Litwinów zaczyna wydawać (będąc zarazem redaktorem) jeden z dwóch polskich dzienników, Gazetę Codzienną. Z o wiele mniejszym powodzeniem niż przed wojną (ze względu na bardziej radykalny nacjonalizm administracji litewskiej) stara się walczyć o utrzymanie charakteru kraju.
1941 – Lipiec – niemieckie władze okupacyjne proponują Mackiewiczowi redagowanie pisma w języku polskim. Odmawia kategorycznie.
W wydawanym przez władze niemieckie po polsku Gońcu Codziennym zamieszcza kilka tekstów, m.in.: „Moja dyskusja z NKWD” i „Prorok z Popiszek”, które po wojnie wykorzystał w powieści Droga donikąd. Publikacje te stały się powodem oskarżeń o kolaborację z hitlerowcami.
1943 – W maju na zaproszenie niemieckie i za zgodą polskich władz podziemnych jedzie do Katynia, by być świadkiem ekshumacji zwłok oficerów polskich. Po powrocie udziela Gońcowi Codziennemu wywiadu pt. „Widziałem na własne oczy”.
Jesienią jest przypadkowym świadkiem masakry Żydów na Ponarach.
1944 – W maju, aby uniknąć drugiej okupacji sowieckiej, rodzina Mackiewiczów przedostaje się do Warszawy. 30 lipca opuszczają Warszawę i docierają do Krakowa, gdzie w październiku Mackiewicz napisał broszurę Optymizm nie zastąpi nam Polski.
1945 – 18. stycznia Armia Czerwona zbliża się do Krakowa, Mackiewiczow ucieka „przed wyzwoleniem” do Rzymu, gdzie opracowuje białą księgę o zbrodni katyńskiej.
Rzymski Orzeł Biały publikuje reportaż „Ponary-Baza”.
1946-47 – Mackiewicz zaczyna drukować regularnie w pismach emigracyjnych, m. in. Lwów i Wilno, Wiadomości, Kultura (od riku 1951). Współpracuje też z prasą rosyjską, litewską, ukraińską, i białoruską.
1947 – W kwietniu Mackiewicz przenosi się do Londynu.
1951 – The Katyń Wood Murders – pierwszą książką na ten temat; ukazała się po angielsku, następnie była tłumaczona na wiele języków.
1951 – Powołany przez specjalną komisję Kongresu Amerykańskiego do zbadania zbrodni katyńskiej jako świadek i ekspert zarazem.
1955 – Mackiewicz wyjeżdża do Monachium.
1985 – 31 stycznia – Józef Mackiewicz umiera w Monachium.
