"Moby Dick". Egzystencjalny wieloryb Hermana Melville'a

– Ta literatura stara się wypowiedzieć to, co niewypowiadalne, ująć moment, w którym jesteśmy pewni, że coś odczuwamy, lecz nie potrafimy tego nazwać – mówił w Dwójce amerykanista i tłumacz Paweł Jędrzejko, znawca twórczości Hermana Melville'a.

"Moby Dick". Opera-misterium w czterech aktach

Foto: K. Bieliński/Teatr Wielki - Opera Narodowa

Wodną część świata postanowił pewnego dnia zwiedzić Izmael – narrator powieści "Moby Dick" Hermana Melville’a. Mając niewiele pieniędzy w sakiewce, zaciąga się na statek wielorybniczy - to jego sposób odpędzania spleenu i regulowania krwiobiegu. Opisana przez Melville’a pogoń za Białym Wielorybem to nie tylko historia morskiej wyprawy, ale metafora, którą można interpretować na wiele sposobów. Powieść stała się podstawą libretta opery "Moby Dick" Eugeniusza Knapika, której premiera - w reżyserii Barbary Wysockiej - niedawno miała miejsce w Teatrze Wielkim Operze Narodowej.

Wieloryb w operze. Knapik i Wysocka rozbierają "Moby Dicka">>>

Eugeniusz Knapik przyznaje, że do napisania opery zainspirował go przed laty Paweł Jędrzejko, amerykanista z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, tłumacz, autor książek "Melville w kontekstach" i "Płynność i egzystencja. Doświadczenie lądu i morza a myśl Hermana Melville'a".

– Pewnego gorącego i słonecznego lipcowego poranka jakieś 20 lat temu siedziałem z innymi osobami w gabinecie, gdy nagle zapukał do drzwi dżentelmen w pełnym garniturze, z charakterystycznym uśmiechem i spokojem gestów – opowiadał literaturoznawca. – Chciał porozmawiać z kimś, kto mógłby zainspirować go poezją o miłości. Gdy przedstawił się jako Eugeniusz Knapik, zerwałem się pierwszy, mówiąc "proszę wybrać mnie, chętnie będę służył" – mówił.

Skutkiem ich współpracy był cykl pieśni do słów Edwarda E. Cummingsa i Jana Fabre pt. "Up Into the Silence". Po sukcesie dzieła Eugeniusz Knapik ponownie zgłosił się do dra Pawła Jędrzejki. – Kończyłem wtedy pracę doktorską na temat filozofii egzystencjalnej Hermana Melville'a, zaproponowałem mu więc właśnie taki oceaniczny temat. Z początku nie zareagował entuzjastycznie. Wydawało mu się, że wieloryby nie licują z powagą opery. Potem jednak przeczytał powieść, następnie moją książkę, i powiedział: "tak" – wspominał amerykanista.

O tym, jak czytać dziś Hermana Melville’a, kim są bohaterowie jego powieści i jaki świat buduje w nich Melville oraz o Moby Dicku - w audycji z cyklu "O wszystkim z kulturą" rozmawiali także Mikołaj Wiśniewski z Instytutu Filologii Angielskiej Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej oraz reżyserka operowej inscenizacji "Moby Dicka" Barbara Wysocka.

Rozmowę prowadziła Barbara Schabowska.
mc/mp