Ballady

Anna Szotkowska, Anna Szewczuk - Czech

Kolejna płyta z serii „Muzyka źródeł” zawiera ludowe ballady polskie, wybrane z nagrań zgromadzonych w Archiwum Folkloru Polskiego Radia w Warszawie. Jest to niewielka cząstka bogatego zespołu pieśni, na który wedle „Katalogu polskich ballad ludowych” Elżbiety Jaworskiej składa się około stu dwudziestu utworów wykonywanych w tysiącach wariantów regionalnych w całej Polsce. Jest to jednak cząstka reprezentatywna, pokazująca podstawowe wartości tego gatunku folkloru, który od XIX budzi niezmienne zainteresowanie miłośników tradycji ludowej w Polsce, a już wcześniej został doceniony w Europie.

Wyjechał starosta z chartami na pole (plik mp3)
Poszła dziwka w las po wodę (plik mp3)
Cztery mile za Warszawa (plik mp3)

Ballady stanowią w folklorze gatunek wyróżniający się nie tylko względną długością formy poetyckiej, ale przede wszystkim treścią i sposobem jej przedstawienia. Zawierają opowieści o wydarzeniach dramatycznych, nierzadko tragicznych, w których splata się miłość i śmierć, wierność i zdrada, zbrodnia i kara, a w sposobie ujęcia tematu realizmowi szczegółów i dramatyzmowi akcji towarzyszy nastrój powagi, grozy, niekiedy wzmacniany przez motywy fantastyczne. Wydarzenia przedstawiane są zwięźle, wręcz lakonicznie, zwłaszcza w przekazach najstarszych, z wykorzystaniem skrótów i znaków symbolicznych.

Historie dziejące się w balladowym świecie dotyczą spraw najprostszych i najważniejszych, życia i śmierci, rozgrywają się w niewielkim kręgu osób bliskich, których rdzeń stanowi rodzina: matka i ojciec, brat i siostra, mąż i żona, oczywiście przede wszystkim dziewczyna – kochanka i chłopiec – kawaler, którego pojawienie się stanowi zawiązek akcji. Niemal każdy z podanych utworów zawiera motyw śmierci, zwykle gwałtownej, nienaturalnej, spowodowanej, przez ogarniętego emocją człowieka, który cierpi sam i powoduje cierpienia innych.

Wysokie walory artystyczne ballad – tekstów, nie melodii – wcześnie dostrzegli najwięksi nasi poeci, zwłaszcza romantycy, ceniący prostotę i dramatyzm fabuł, siłę wyrazu i surowość uobecnionych w nich zasad moralnych. Pierwszego i największego odkrycia dokonał Adam Mickiewicz, który swoje „Lilie” oparł na tradycyjnym wątku ludowym o pani, co pana zabiła.

Wykonawcami pieśni balladowych są najczęściej kobiety, wiejskie śpiewaczki. Ich styl wykonawstwa odpowiada ludowej tradycji śpiewu, nastawionej bardziej na przekazywanie tekstu niż na jego interpretację. Zainteresowanie balladą w środowiskach miejskich, literackich, kabaretowych, folkowych jest wciąż znaczne; wydanie płytowe ballad ludowych będzie – miejmy nadzieję – służyć wszystkim chcącym sięgać do źródeł tego gatunku.

Anna Szotkowska
Anna Szewczuk - Czech

Niewierna żona
1. Wyjechał starosta z chartami na pole 3:29
Jasio konie poił – Jasio morderca
2. Jasio konie poił 3:32
3. Oj w lesie, w lesie pod sosnum 4:02
4. Jasio z Magdalenkum nockie wędrowały 2:57
5. Przyjechał Jasieniek z dalekiej krainy 3:48
Dzieciobójczyni
6. Poszła dziwka w las po wodę 5:09
7. Tam pod Krakowem na błoniu 4:28
Mąż zabójca żony i brata
8. Cztery mile za Warszawą 6:05
Służył Jasio we dworze
9. Służył Jasio we dworze 3:43
10. Służył Jasio u pana 3:12
Nieszczęśliwa miłość (kwiaty nagrobne)
11. Gdy młodzieniec na wojnę chciał jechać 4:22
Powrót męża
12. Wdowa dom buduje 2:04
Podolanka
13. Na podolu biały kamień 4:59
Zemsta braci
14. Pojechał brat na wojenkę 4:17
Porwana siostra
15. Tam w Krakowie na ulicy 5:40
Trójziele
16. Przyjechało trzech andrusów w nocy 1:53
Lilie
17. Stała nam się nowina 3:20
Ojciec i trzy córy
18. Mioł jeden ojciec trzy cery 3:35
Kowalicha
19. Na polskim gościńcu kuźnia murowana 3:27