"Aurelia Wyleżyńska była kobietą odważną i zdeterminowaną"

- Aurelia Wyleżyńska napisała setki artykułów prasowych na bardzo ważne tematy kultury i edukacji. Przez całe życie docierała do swych odbiorców, we Lwowie, w rosyjskim Saratowie, w Paryżu, wszędzie gdzie się znalazła. Była nosicielką wiedzy o polskiej kulturze, pisała też powieści - mówił na antenie Dwójki dr Marcin Urynowicz z Biura Badań Historycznych IPN.

Aurelia Wyleżyńska

Foto: NAC

Dwa tomy "Kronik wojennych" Aurelii Wyleżyńskiej obejmują niemal półtora tysiąca stron zapisków w formie reportażu spisanego w latach 1939-1942 oraz 1943-1944. Czym one są jako tekst literacki i jako dokument historyczny, a także jak ten tekst o wojnie sprzed 80 lat brzmi czytany dziś? O tym w audycji rozmawialiśmy z dr Grażyną Pawlak z IBL PAN i dr. Marcinem Urynowiczem z IPN.

Od poniedziałku do piątku (4-8.04) w cyklu "To się czyta", mieli Państwo okazję słuchać fragmentów "Kronik wojennych 1939-1944" autorstwa Aurelii Wyleżyńskiej - zapomnianej z nieoczywistych względów polskiej pisarki, publicystki i działaczki społecznej. Urodziła się w rodzinie ziemiańskiej, była znakomicie wykształcona jak na swoje czasy, większość uwagi koncentrowała na podnoszeniu problemów związanych z dyskryminacją kobiet, nierównościami społecznymi, ale też popularyzowaniu kultury polskiej między innymi we Francji, w której spędziła wiele lat.

Wybuch wojny zmobilizował ją do prowadzenia skrupulatnych, wnikliwych zapisków. Zastanawialiśmy się, jak ten tekst o wojnie sprzed 80 lat brzmi czytany dziś.

Magdalena Kuta czyta "Kroniki wojenne". POSŁUCHAJ >>>>

"Kroniki wojenne" Aurelii Wyleżyńskiej nie są zwyczajnym dziennikiem z czasów II wojny światowej. Ujęte w formę reportażu, sporządzane na gorąco zapiski, tu i teraz chwytające ulotność wrażeń, doświadczenia grozy i śmierci, są ponadczasowym świadectwem terroru i zarazem portretem psychologicznym polskiego społeczeństwa pod niemiecką okupacją.

Tragiczna śmierć autorki w trzecim dniu Powstania Warszawskiego sprawiła, że sama nie mogła już wydać Kronik, choć było to jej ostatnią wolą. Zapomniany dziennik spoczywał rozproszony w archiwach i bibliotekach. Dopiero siedemdziesiąt siedem lat po śmierci Aurelii Wyleżyńskiej, jeden z najważniejszych polskich tekstów wojennych został przywrócony polskiemu społeczeństwu.

Jej zapiski są wyjątkowe, nie tylko na tle epoki, w której żyła, ale również w dziejach literatury polskiej i światowej. To jeden z najbardziej poruszających tekstów wojennych, jakie powstały. Autorka unika oceny, pokazując kontekst, a niekiedy splot wielu okoliczności, które doprowadzają człowieka do stanu okrucieństwa, apatii, bezradności czy nadzwyczajnego bohaterstwa.

(opis pochodzi od wydawcy)

Posłuchaj

29:11 2022_04_08 21_52_34_PR2_Strefa_literatury.mp3 "Aurelia Wyleżyńska była kobietą odważną i zdeterminowaną" (Strefa literatury/Dwójka)

 

***

Tytuł audycji: Strefa literatury

Prowadziła: Katarzyna Hagmajer-Kwiatek

Goście: dr Grażyna Pawlak (Instytut Badań Literackich PAN), dr Marcin Urynowicz (Biuro Badań Historycznych IPN)

Data emisji: 8.04.2022

Godzina emisji: 21.30