Setna rocznica urodzin Andrzeja Panufnika, którą obchodzić będziemy we wrześniu 2014 r., jest dobrą okazją, by przypomnieć twórczość tego zapoznanego nieco artysty. O tym, że jego postać nie jest powszechnie znana, świadczą choćby wyniki sondy przeprowadzonej wśród studentów Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina, którą zaprezentowaliśmy w naszej audycji….
Twórczości Panufnika nie sposób jednak w pełni zrozumieć bez kontekstu biograficznego – w 1954 roku uciekł z kraju i poprosił na Zachodzie o azyl polityczny, a jeszcze pod koniec lat 40. był pierwszym kompozytorem w Polsce. Co sprawiło, że podjął ten dramatyczny krok?
– Dużo komponowałem, odtwarzałem rzeczy zniszczone podczas wojny, otrzymywałem nagrody, występowałem jako dyrygent z czołowymi orkiestrami symfonicznymi w Londynie, Berlinie, w Paryżu – wspominał sam Andrzej Panufnik na antenie Radia Wolna Europa. Po roku 1948 jednak, jak podkreślał, zaczęły się trudności. W polskiej kulturze zaczęła się bowiem era socrealizmu.
Film Panufnika o zburzonej Warszawie, bo próbował także swoich sił w reżyserii, władze objęły zakazem. "Symfonia wiejska" została potępiona za formalizm. – Postanowiłem zaprotestować przeciw ograniczeniu swobody twórczej. Gdy sytuacja stawała się nie do zniesienia, skorzystałem z wyjazdu do Zurychu, aby już nie wrócić do kraju – wyjaśniał artysta.
>>>Nagrania związane z Andrzejem Panufnikiem w serwisie Radia Wolności<<<
Autobiograficzna opowieść Andrzeja Panufnika, ocalała dzięki nagraniom RWE, była w Dwójkowej audycji jedynie uzupełnieniem rozmowy, jaką przeprowadziliśmy z dr Beatą Bolesławską-Lewandowską, muzykologiem, autorką monografii poświęconej Andrzejowi Panufnikowi. Jak podkreślała znawczyni biografii kompozytora, na decyzję o ucieczce złożyło się kilka czynników. – Polityczne naciski, krytyka jego utworów, włącznie z "Symfonią pokoju", której zarzucono, że jej autor za bardzo się modli o pokój, a powinien przecież o niego walczyć – opowiadała dr Bolesławska-Lewandowska. Nie bez znaczenia była również sytuacja rodzinna artysty (nieudane małżeństwo, tragiczna śmierć córeczki).
Jak oceniać postawę Panufnika na przełomie lat 40. i 50. w Polsce i jak on sam widział swoją rolę w ówczesnym systemie – czy zdawał sobie sprawę, że jest poniekąd wykorzystywany przez władze do celów propagandowych? Jak wyglądały pierwsze lata Panufnika już na Zachodzie? Nie tylko o tym w nagraniu audycji, którą prowadzili Agata Kwiecińska i Michał Nowak.
Audycja powstała we współpracy z Instytutem Adama Mickiewicza w ramach programu Polska Music.
***
W roku setnych urodzin Andrzeja Panufnika Program 2 Polskiego Radia zaprasza na cykl audycji poświęconych temu wybitnemu kompozytorowi i dyrygentowi.
Sylwetkę i twórczość artysty ukazywać będziemy na tle najważniejszych wydarzeń XX wieku, których Panufnik był świadkiem i uczestnikiem: I i II wojny światowej, totalitaryzmów, Europy podzielonej żelazną kurtyną oraz przemian społeczno-politycznych po 1989 roku.
Opowiemy także o jego rodzinie, o latach nauki w Konserwatorium Warszawskim oraz w Wiedniu, Paryżu i Londynie. Przyjrzymy się muzycznej działalności Andrzeja Panufnika podczas okupacji, roli, jaką pełnił w odbudowującej się po wojnie Polsce Ludowej, ucieczce do Wielkiej Brytanii, a także działalności dyrygenckiej i kompozytorskiej w nowej ojczyźnie. Odwiedzimy również dom kompozytora w Twickenham, porozmawiamy z jego żoną - Lady Camillą Panufnik - oraz dziećmi: Roxanną i Jeremym. Spotkamy się też z muzykami, dla których Andrzej Panufnik pisał swoje kompozycje.
jp/kul
