Bach i melodie wyrwane z ciemności

Ostatnia aktualizacja: 22.02.2023 18:15
- Bach inspirował się nie tylko Marcinem Lutrem, ale również Frescobaldim, wykorzystując dwie piosenki uliczne w "Wariacjach goldbergowskich". Tak się kończy życie Jezusa z Nazaretu - wielką radością, bo zmartwychwstaniem, jak czytamy w Ewangeliach. Bach wykorzystał te dwie piosenki, żeby wyrazić ogromną, szaloną i miłosną radość - mówił w Dwójce prof. Józef Majewski, który w swoich badaniach przekonuje, że barokowy geniusz za pomocą muzyki potrafił mówić o sprawach najważniejszych więcej, niż da się wyrazić słowami. 
Jan Sebastian Bach - zdjęcie z Meyers Konversations-Lexikon
Jan Sebastian Bach - zdjęcie z "Meyers Konversations-Lexikon"Foto: Shutterstock/Nicku

W nurcie symboliczno-teologicznym

Książka "Krzyż Jezusa i ślepy Amor" prof. Józefa Majewskiego wpisuje się w żywy od kilku dekad nurt symboliczno-teologicznych wykładni twórczości Jana Sebastiana Bacha, w tym takich arcydzieł muzyki czysto instrumentalnej jak "Wariacje goldbergowskie", "Muzyczna ofiara" czy "Sztuka fugi". - Kiedy się słucha muzyki Bacha i próbuje ją zrozumieć, ma się świadomość, że jego muzyka jest muzyką dla ucha, ale jednocześnie dla oka - zaznaczył prof. Majewski. - Jeśli się chce dojść do tych rzeczy, które są ukryte, trzeba czytać razem z notacją, z partyturą, bo on i tam różne tajemnicze rzeczy ukrył.

Piosenki uliczne w historii zbawienia?

Autor w publikacji odnosi się do "Wariacji goldbergowskich" w związku z krytycznymi uwagami na ich temat. - Stanąłem w obronie interpretacji teologicznej "Wariacji goldbergowskich", kolejnego arcydzieła Jana Sebastiana Bacha - podkreślił nasz gość. 

Przypadki Bacha - cykl audycji w Dwójce >>>>>

- "Wariacje goldbergowskiewidzę jako swoisty przebieg po życiu Jezusa z Nazaretu, począwszy od momentu tak zwanego Wcielenia, kiedy druga Osoba Boska staje się człowiekiem - to jest pierwsza część cyklu "Aria" - aż po Wniebowstąpienie na samym końcu - tłumaczył badacz. - Jeden z krytyków zwraca mi uwagę na to, że ostatnia wariacja tego utworu kończy się arią (...). Ostatnia wariacja jest utworem, który Bach skomponował na podstawie dwóch melodii, bardzo popularnych, a do tego jeszcze - krytyk miał absolutnie rację - są to piosenki, można powiedzieć, uliczne, do tego bardzo wyzywające, bo po prostu rubaszne.

Kontrafaktura

Jak to się ma do zbawienia, do cierpienia Chrystusa? - Odpowiedź jest prosta, bardzo prosta - zaznaczył prof. Majewski. - Odwołałem się do jednej z podstawowych technik tworzenia muzyki w kulturze. W naszym świecie od starożytności znana była tzw. kontrafaktura, nazywało się to inaczej zapożyczeniem. 

200 kantat Bacha na 200-lecie Uniwersytetu Warszawskiego [ZOBACZ WIDEO]>>>>

- Jeśli ktoś jest katolikiem, ale nie musi być katolikiem, i kiedykolwiek uczestniczył w liturgii Kościoła rzymsko-katolickiego, szczególnie na mszach dla młodzieży, to słyszymy czasami śpiewanie "alleluja" wzięte od Cohena, od słynnej piosenki - tłumaczył teolog. - Zapożyczenie, kontrafaktura polega na tym, że bierzemy muzykę z utworów z jednego świata kulturowego i przenosimy do drugiego świata kulturowego. Bardzo podniosła polska pieśń maryjna "Bogurodzica, Dziewica Maryja" to jest właśnie pieśni kontrafakturowa, bo melodia została wzięta z francuskiej pieśni żołnierskiej, śpiewanej podczas bitwy, można powiedzieć, a przeszła do liturgii Kościoła katolickiego i nie tylko katolickiego.

 Czytaj też:


Posłuchaj
26:45 O wszystkim z kulturą Dwójka 22 luty 2023 17_31_13.mp3 Prof. Józef Majewski o nurcie symboliczno-teologicznych wykładni twórczości Jana Sebastiana Bacha (O wszystkim z kulturą/Dwójka)

 

***

Tytuł audycji: O wszystkim z kulturą

Prowadził: Jakub Kukla

Gość: prof. Józef Majewski (teolog, medioznawca)

Data emisji: 22.02.2023

Godzina emisji: 17.30

uk

Czytaj także

Jan Sebastian Bach. John Elliot Gardiner pokazuje człowieka

Ostatnia aktualizacja: 06.12.2021 20:00
- Jest to bardzo prywatna rozmowa Gardinera z Bachem. Fascynująca opowieść jego najwybitniejszego, obecnie żyjącego interpretatora - o książce "Muzyka w zamku niebios. Portret Jana Sebastiana Bacha", którą napisał brytyjski dyrygent sir John Eliot Gardiner, mówiła w Programie 2 Polskiego Radia tłumaczka Katarzyna Matwiejczuk.
rozwiń zwiń
Czytaj także

"Na gotyckim szlaku w Polsce Zachodniej" - muzyka dawna z dala od głównych traktów

Ostatnia aktualizacja: 08.09.2022 17:30
 - Mam poczucie misji zawożenia naszej muzyki do małych społeczności, które nie mają styczności z tzw. wyższą kulturą i odkrywaniem dawnych wieków. Te społeczności z koncertów robią prawdziwe święto - opowiadała w Dwójce śpiewaczka Anna Budzyńska, dyrektor Festiwalu "Na gotyckim szlaku w Polsce Zachodniej". 3 września br. ruszyła trzecia edycja festiwalu. W kolejne soboty września odbywają się wyjątkowe koncerty muzyki dawnej.
rozwiń zwiń