Współczesny uniwersytet. Czy idee, które go stworzyły, są wciąż aktualne?

Uniwersytet jest nie tylko miejscem kształcenia, ale też formowania się wspólnoty, debaty nad wartościami i kwestiami społecznymi. Z jednej strony jest on zakorzeniony w tradycji, z drugiej zmienia się wraz ze społeczeństwem i realiami kulturowo-politycznymi. Jaka jest kondycja współczesnego uniwersytetu?

Jak zmieniał się współczesny uniwersytet? Czy idee, które go stworzyły, są wciąż aktualne? Na zdjęciu najstarsza polska szkoła wyższa - Uniwersytet Jagielloński

Foto: Shutterstock

Uniwersytet jest jedną z kluczowych instytucji kultury zachodniego świata. Miejscem kształcenia, tworzenia i przekazywania wiedzy. Uniwersytety tworzą także wspólnoty oraz warunki do rozwoju i debaty. Jak zmieniał się współczesny uniwersytet? Czy idee, które go stworzyły, są wciąż aktualne? 

Posłuchaj

48:17 OWZK 2024_10_09 19-10-16.mp3 Współczesny uniwersytet. Czy idee, które go stworzyły, są wciąż aktualne? (O wszystkim z kulturą/ Dwójka)

 

Idea uniwersytetu związana z cywilizacją Zachodu  

Uniwersytety od lat zadają pytania o współczesne wartości oraz fundamenty społeczeństwa. Ich dorobek zakorzeniony jest przede wszystkim w tradycji. Jak podkreślają goście audycji "O wszystkim z kulturą", funkcjonowanie jednostek zmienia się jednak wraz ze społeczeństwem, odzwierciedlając zmiany społeczne, ekonomiczne i kulturowe.

Czytaj także: 

• Kobiety na studia? Pierwsze studentki musiały usługiwać mężczyznom przy stole
• Aresztowanie profesorów, polskie dyplomy i tajne nauczanie. Polskie szkolnictwo wyższe w czasie II wojny światowej

Do czego potrzebny jest nam uniwersytet? 

- Powołując się na myśl prof. Leszka Kołakowskiego, można powiedzieć, że uniwersytet jest nam potrzebny do niczego. Bada takie zjawiska jak japońskie rośliny, gatunki rzadkich ptaków oraz dzieła literackie czy muzyczne. Z drugiej jednak strony uniwersytet jest niezbędny, m.in. dla naszej kultury. Do jej krzewienia potrzebujemy tych "niepotrzebnych" rzeczy, namysłu nad tym, co utylitarne i niekoniecznie związane z "tu i teraz" - powiedział w Dwójce profesor Cezary Kościelniak z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu. - Bez uniwersytetu nasze życie straciłoby kierunek, smak i sens. Ta idea stała u jego początków - dodał.

Uniwersytecka autonomia 

- Można przyjąć, że prawo do autonomii uniwersyteckiej zostało sformułowane już w 1231 roku w bulli papieża Grzegorza IX. Zagwarantował on wtedy szkole paryskiej autonomię od władz, również kościanych - z wyłączeniem papieża - oraz prawo do strajków - wyjaśnił doktor Adam Ostolski z Uniwersytetu Warszawskiego. 

Warto wspomnieć, że założenia uniwersyteckie reprezentował książę pruski Albrecht Hohenzollern. To jemu jako pierwszemu udało się stworzyć szkołę partykularną, którą w 1542 roku przekształcono w uniwersytet. Od jego imienia nazwano go Albertyna. W duchu tej samej idei, w 1560 roku podobne prawa nadano Akademii Krakowskiej, dzisiejszemu Uniwersytetowi Jagiellońskiemu.

***

Tytuł audycji: O wszystkim z kulturą

Prowadziła: Aldona Łaniewska-Wołłk

Goście: prof. Cezary Kościelniak (UAM w Poznaniu) oraz dr Adam Ostolski (UW)

Data emisji: 9.10.2024

Godz. emisji: 19.10

pg/zch/wmkor