- Powstanie w getcie warszawskim wybuchło 19 kwietnia 1943 roku w odpowiedzi na działania Niemców zmierzające do likwidacji getta.
- Zryw w zamkniętej dzielnicy żydowskiej trwał cztery tygodnie, do 16 maja. Do nierównej walki stanęło od 700 do 2 tysięcy bojowników pod dowództwem Mordechaja Anielewicza.
- Mieli przeciwko sobie dwa tysiące dobrze uzbrojonych niemieckich żołnierzy z oddziałów SS, Wehrmachtu, Policji Bezpieczeństwa oraz formacji pomocniczych.
Jak zmieniał się Muranów?
Muranów to historyczna część Warszawy, a jej początek jest niezwykle sielski. - W XVII czy XVIII wieku były to ziemie położone daleko poza opłotkami miasta, charakteryzujące się fantastycznymi warunkami naturalnymi. Były tam rzeczki, strumienie, potoki i one spływały do Wisły, tworząc krajobraz zielonych łąk. Krajobraz ten był zresztą wykorzystywany bardzo praktycznie. Powstawały stawy rybne czy młyny - analizuje prof. Jacek Leociak.
Z czasem rajska ziemia zaczęła jałowieć, a rozrastająca się Warszawa kolonizowała owe tereny. W XIX wieku na Muranowie mamy już w zasadzie klasyczną, kapitalistyczną zabudowę. - W połowie XIX wieku Żydzi, którzy są rozproszeni po całym mieście, zaczynają skupiać się właśnie w okolicach tzw. dzielnicy nalewkowsko-muranowskiej - zwraca uwagę gość Programu 1 Polskiego Radia.
30:09 Jedynka 2024_04_22-21-12-30.mp3 "Podziemny Muranów". Jak wyglądało życie w getcie warszawskim? (Historia bliska/Jedynka)
Bujne życie żydowskiej Warszawy
Żydowska Warszawa składała się z dwóch "skrzydeł". Południowa dzielnica była bardziej ortodoksyjna. Od piątkowego wieczoru zamierał handel, widać było jedynie świece w oknach i spieszących do synagogi Żydów. - Natomiast północna część była dzielnicą tętniącą życiem. Składy bawełniane, handel z Władywostokiem, weksle i kantory. Tam życie trwało nieustannie, bez względu na kalendarz liturgiczny - wskazuje autor książki "Muranów Podziemny".
Dodaje, że niezwykle charakterystyczny był nie tylko "kocioł warstw społecznych" mijających się na co dzień, ale również tygiel językowy. - Oprócz języka jidysz mamy język rosyjski, niemiecki. A hebrajski, język święty, słychać w niezliczonych domach modlitwy. Tak naprawdę w Warszawie, w różnych okresach XIX i pierwszej poł. XX wieku, było ok. 600 synagog i domów modlitwy, licząc z Pragą - podkreśla rozmówca Michała Wójcika.
Jak wyglądał podziemny Muranów?
22 lipca 1942 roku Niemcy rozpoczęli deportację mieszkańców warszawskiego getta. Od września, aż do kwietnia 1943 roku mamy natomiast do czynienia z tworzeniem się miasta podziemnego. - Wywiezienie ok. 300 tys. Żydów do komór gazowych Treblinki jest ostatecznym rozwianiem jakichkolwiek nadziei na to, że można przetrwać, że istnieje coś takiego jak "praca na Wschodzie" - przypomina prof. Jacek Leociak.
Uciekinierzy z Treblinki skutecznie obnażają niemiecką propagandę, uświadamiając, że deportacja jest w istocie zagładą. - To moment decydujący o powstaniu w getcie. Pryska jakiekolwiek złudzenie, i to daje siłę. W czasie akcji likwidacyjnej Żydzi chowali się w różnych miejscach, ale od końca tej akcji rozpoczyna się systematyczna budowa bunkrów i schronów, prowadzona w sposób jak najbardziej profesjonalny - zaznacza gość "Historii bliskiej".
Wynajmowani są inżynierowie, którzy opracowują plany, kwestie elektryczności, kanalizacyjne czy zagadnienia zaopatrzenia w prowiant. Projektowane są wyjścia ewakuacyjne oraz połączenia z kanałami.
Zobacz także:
***
Prowadził: Michał Wójcik
Gość: prof. Jacek Leociak
Data emisji: 22.04.2024 r.
Godzina emisji: 21.12
mg/wmkor
