Stan wojenny we wspomnieniach świadków

- Spodziewaliśmy się jakiegoś uderzenia, ale myślę, że mało kto z nas spodziewał się go w takim wymiarze - mówił we wspomnieniach ze stanu wojennego Krzysztof Turkowski, współpracownik KOR-u, działacz Studenckiego Komitetu "Solidarności" we Wrocławiu, świadek pacyfikacji na Politechnice Wrocławskiej w grudniu 1981 roku.

Stan wojenny na ulicach Warszawy, 31 grudnia 1981 rok

Foto: Aleksander Jalosinski/Forum

• W tym roku mija 40 lat od wprowadzenia stanu wojennego.
• Swoimi wspomnieniami z tego okresu podzielili się m.in. Krzysztof Turkowski, Krzysztof Król, Waldemar Bartosz, Bożena Ptak, Leszek Duklanowski, Jarosław Broda, Alicja Szot, Ludwik Turko, Czesław Niezgoda, Elżbieta Kwiatkowska-Wyrwisz.

W 40. rocznicę wprowadzenia stanu wojennego w Polsce w "Zapiskach ze współczesności" zaprosiliśmy Państwa do wysłuchania wspomnień polskich opozycjonistów - bohaterów i świadków wydarzeń grudnia 1981 roku.

13 grudnia 1981 roku o godz. 6.00 Polskie Radio nadało przemówienie generała Wojciech Jaruzelskiego, informujące społeczeństwo o wprowadzeniu stanu wojennego. Jednak już przed północą 12 grudnia władze komunistyczne rozpoczęły akcję zatrzymywania działaczy opozycji i "Solidarności". W ciągu kilku dni w ośrodkach internowania znalazło się około 5 tys. osób.

Politechnika Wrocławska - pacyfikacja

- Spodziewaliśmy się jakiegoś uderzenia, ale myślę, że mało kto z nas spodziewał się go w takim wymiarze - mówił Krzysztof Turkowski. - Pamiętam tamten moment, spotkaliśmy się w kilka osób z SKS-u 12 grudnia. W drodze do domu nic nie jeździło, było zimno. Przyszedłem do swoich rodziców w centrum, nie spali, otworzyli, mówią: "już dwa razy byli, wchodzą bez przerwy" - wspominał.

W tym czasie opozycjoniści intensywnie kontaktowali się ze sobą i układali plany działania.

- Ja powiedziałem: co z tego, że jesteśmy zebrani do kupy, trzeba drukować. Największa drukarnia jest na Politechnice Wrocławskiej, udałem się tam, na miejscu był wielki strajk. Nagle słyszę ryk: "ewakuacja". Okazało się, że pluton specjalny przebił się bocznymi drzwiami, zaczęli pacyfikować - wspominał opozycjonista. - Wtem ktoś pada, potem okazało się, że była to pierwsza ofiara we Wrocławiu, serce pękło. Poszło przekłamanie, że to byłem ja, msza się odbyła, chaos kompletny - mówił.

Życie w ukryciu

Krzysztof Turkowski po tych wydarzeniach musiał się ukryć, bo jako osoba znana PRL-owskim służbom miał pewność, że będzie poszukiwany, w późniejszym czasie wystosowano zresztą za nim list gończy. - Ja i mój przyjaciel Henryk, który przypadkiem znalazł się na tej Politechnice, pojechaliśmy na obrzeża Wrocławia do jakiegoś domu jednorodzinnego - wspominał.

Okazało się, że był to dom związany z ks. Franciszkiem Blachnickim, twórcą Ruchu Światło Życie. - On mówi: "a w piwnicy, to my to mamy". Schodzę i mnie zamurowało - dwie tony papieru i drukarnia! To była pierwsza baza, z której korzystaliśmy potem ze cztery miesiące - mówił Krzysztof Turkowski.

Czytaj także:

• 40 lat temu wprowadzono w Polsce stan wojenny
• Pacyfikacja Kopalni "Wujek" - zbrodnia stanu wojennego

O dramatycznych chwilach grudnia 1981 oraz o własnej działalności w tamtym czasie opowiedzieli też inni polscy opozycjoniści, m.in. Krzysztof Król, Waldemar Bartosz, Bożena Ptak, Leszek Duklanowski i Jarosław Broda. Ich wspomnienia zgromadziło archiwum Instytutu Literatury.

Stan wojenny w liczbach

Stan wojenny został zawieszony 31 grudnia 1982 roku, zniesiono go 22 lipca 1983 roku. W trakcie jego trwania internowano łącznie ponad 10 tys. działaczy związanych z "Solidarnością". Ofiary śmiertelne szacuje się na ok. 40 osób, w tym dziewięciu górników z kopalni "Wujek", którzy stracili życie podczas pacyfikacji strajku.

Stan wojenny: serwis specjalny Polskiego Radia >>>

Posłuchaj

15:12 2021_12_06 12_45_55_PR2_Zapiski_ze_wspolczesnosci.mp3 Krzysztof Turkowski o działalności solidarnościowego podziemia we Wrocławiu (Zapiski ze współczesności/Dwójka)

15:36 2021_12_07 12_44_18_PR2_Zapiski_ze_wspolczesnosci.mp3 Waldemar Bartosz o tworzeniu struktur NSZZ "Solidarność" w Jędrzejowie i Kielcach (Zapiski ze współczesności/Dwójka)

12:42 Dwójka zapiski ze współczesności 8.12.2021.mp3 Wspomnienia poetki i opozycjonistki Bożeny Ptak, która w grudniu '81 ukrywała w swoim mieszkaniu gdańskiego działacza "S" Janusza Satorę (Zapiski ze współczesności/Dwójka)

15:31 2021_12_09 12_43_26_PR2_Zapiski_ze_wspolczesnosci.mp3 Leszek Duklanowski o działalności Klubu Katolików i o trudnościach w przeprowadzaniu strajków w Szczecinie (Zapiski ze współczesności/Dwójka)

15:24 2021_12_10 12_44_33_PR2_Zapiski_ze_wspolczesnosci.mp3 Jarosław Broda - współpracownik KOR, jeden z liderów Solidarności Polsko-Czesko-Słowackiej - o swoim internowaniu (Zapiski ze współczesności/Dwójka)     

14:28 2021_12_13 12_44_33_PR2_Zapiski_ze_wspolczesnosci.mp3 Alicja Szot, działaczka warszawskiej "Solidarności" o 13 grudnia 1981 roku (Zapiski ze współczesności/Dwójka)

14:13 2021_12_14 12_45_45_PR2_Zapiski_ze_wspolczesnosci.mp3 Ludwik Turko o swojej działalności w opozycji w latach 80. (Zapiski ze współczesności/Dwójka)

14:13 2021_12_15 12_45_33_PR2_Zapiski_ze_wspolczesnosci.mp3 Wspomnienia Czesława Niezgody, wieloletniego pracownika Zakładów Kolejowych PKP w Lublinie, współpracownika ks. Jana Ziei (Zapiski ze współczesności/Dwójka)

13:11 2021_12_16 12_46_39_PR2_Zapiski_ze_wspolczesnosci.mp3 Wspomnienia Elżbiety Kwiatkowskiej-Wyrwisz, wałbrzyskiej opozycjonistki i działaczki "Solidarności" z Biblioteki Literatury Społeczno-Politycznej (Zapiski ze współczesności/Dwójka)

14:02 2021_12_17 12_47_05_PR2_Zapiski_ze_wspolczesnosci.mp3 Jerzy Kiszkis m.in. o działalności literackiej w stanie wojennym (Zapiski ze współczesności/Dwójka)

***

Tytuł audycji: Zapiski ze współczesności

Daty emisji: 6-17.12.2021

Godzina emisji: 12.45

mg