"Mlada" była pierwotnie ambitnym projektem artystycznym, w który zaangazowani byli kompozytorzy "Potężnej Gromadki": Cui, Mussorgski, Rimski-Korsakow i Borodin mieli napisać kazdy po jednym akcie opery do tekstu Kryłowa, natomiast Léon Minkus był odpowiedzialny za wstawki baletowe. Mimo iż dzieło zostało ukończone, nigdy nie zostało wystawione. Wiekszość skomponowanego materiału pojawia się jednak w twórczości poszczególnych kompozytorów. Minkus napisał kompletny balet, natomiast Rimski-Korsakow powrócił do idei operobaletu i libretta Kryłowa po blisko trzydziestu latach, komponując kompletne, czteroaktowe dzieło, równiez zatytułowane "Mlada". Nie odniosło ono sukcesu, jest dziś rzadko wznawiane, jednak penym uznaniem cieszy się suita, złożona z baletowych wyjątków z I i II aktu.
I Koncert fortepianowy Piotra Czajkowskiego jest jednym z najsłynniejszych dzieł literatury fortepianowej - tak słynnym, ze mało kto zdaje sobie sprawę, że kompozytor napisał dwa dalsze dzieła w tym gatunku. Inicjalna fraza Koncertu b-moll jest jedną z najlepiej rozpoznawalnych melodii muzyki klasycznej, co jest tym bardziej godne uwagi, że jest to wyłacznie temat inicjalny, wstępny: kiedy wybrzmi do końca, już nigdy w utworze nie powróci. Ta słynna melodia, oprócz swoich walorów estetycznych, jest również atrakcyjna wizualnie: pianista towarzyszy orkiestrze, grając rozrzucony po całej klawiaturze akompaniament, co wymaga już na początku utworu wielkiej kondycji fizycznej i przemyślanych, obszernych ruchów nie tylko rąk, ale również całego tułowia. Nic dziwnego więc, że fragment ten jest równie często przedmiotem uwielbienia, co parodii. Do najsłynniejszych należy skecz Monty Python'a, składający szczególny hołd Czajkowskiemu i Światosławowi Richterowi, a przedstawiający "Światosława Richtera, Który gra Koncert b-moll Czajkowskiego,jednocześnie uwalniając się z worka"...
W dziele Czajkowskiego jest oczywiście o wiele więcej pięknych momentów, niż tylko temat wstępu. Melodyczna inwencja kompozytora zdaje się nie mieć końca, a od pianisty wymagana jest w równym stopniu wirtuozowska biegłość, co liryzm i umiejętność prowadzenia melodii. Cechy, którymi z pewnością charakteryzuje się solista piątkowego koncertu, Arcadi Volodos, który jest nazywany "współczesnym Horowitzem" ze względu na swoje oszałamiające mozliwości techniczne.
Przyjacielem Czajkowskiego był Sergiusz Taniejew, wielki znawca kontrapunktu i znakomity rzemieślnik. Czajkowski bardzo cenił jego opinie i nalegał na absolutną szczerość, co przychodziło Teniejewowi o tyle łatwo, ze słynął on z bezpośredniości wypowiedzi i ostrego języka. Czajkowski potrafił jednak sięgnąć poza tę szorstkość i docenić istotę uwag swojego kolegi. Taniejew z kolei cenił Czajkowskiego w duzo większym stopniu, niż twórców "Potężnej Gromadki".
Własna twórczość Taniejewa przepełniona jest kontrapunktem. Przed podjęciem właściwej kompozycji, pisał liczne ćwiczenia na tematy planowane dla danego utworu. Pisał je wytrwale i tak długo, aż wyczerpał wszystkie możliwości kontrapunktyczne. Sądził też, że połączenie zachodnioeuropejskiego kontrapunktu i form muzycznych z rosyjską pieśnią ludową da w efekcie prawdziwą, nowoczesną muzykę rosyjską. Czy to zamierzenie udało się Taniejewowi - oceńmy sami.
Do wysłuchania retransmisji z Berlina zaprosi Róża Światczyńska
Program
Mikołaj Rimski-Korsakow Suita "Mlada"
Piotr Czajkowski Koncert fortepianowy b-moll op. 23
Siergiej Taniejew IV Symfonia c-moll op. 12
Wyk. Arcadi Volodos - fortepian, Filharmonicy Berlińscy, Neeme Järvi - dyrygent. (Berlin, 15.12.2010)
28 stycznia (piątek), godz. 19:00
